DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Smolińska, Marta: Papież Leon I przed Attylą, wodzem Hunów Józefa Mehoffera: ślad początku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0147
PAPIEŻ LEON I PRZED ATTYLĄ, WODZEM HUNÓW JÓZEFA MEHOFFERA
145
Unii lubelskiej także w sposobie „zagospodarowania” prawego obszaru
płótna, w którym miejsce kolumny dźwigającej strop siedziby Attyli odpo-
wiada pozycji sztandaru w sali lubelskiego zamku, umiejscowienie wy-
różnionej w świcie wodza Hunów kobiety przypomina wyniesioną ponad
dworki sylwetkę Anny Jagiellonki, czy wreszcie odcięcie dolnego narożni-
ka linią ogrodzenia odnosi się do wpisanego w róg Matejkowskiego pazia
trzymającego miecz, jak również do identycznego chwytu zastosowanego
w Bitwie pod Grunwaldem. W obrazie młodego artysty zwraca uwagę
również, czytelna w płótnach mistrza, płytkość wprowadzenia widza w
przestrzeń i nikła możliwość przekroczenia z góry narzuconej granicy,
zbudowanej na bazie przestrzenności tylko pierwszego planu, prawie cał-
kowitym zatarasowaniu jedynej potencjalnej drogi wejścia w obszar
przedstawienia i płaskości, czy nawet kurtynowości planu drugiego.
Uważna lektura młodzieńczego dzieła autora Dziwnego ogrodu skła-
nia również do refleksji nad zespołem podobieństw, wiążących ten obraz
z Kazaniem Skargi i wskazujących także i na to płótno Matejki jako in-
spirujące w zmaganiach z pierwszą kompozycją wielofiguralną. Obecność
pustego tronu i stojącej przed nim postaci w powłóczystej szacie, w obu
przypadkach w prawej partii pola obrazowego, potwierdza powinowactwo
obu malarskich realizacji. Powinowactwo to uwidacznia się także w spo-
sobie potraktowania odzienia Skargi i Attyli, dzięki specyficznie zary-
sowującemu się napięciu pomiędzy długimi płaszczami a otaczającą je
przestrzenią. Element potwierdzający fascynację Mehoffera Kazaniem
Skargi stanowi również wyzyskanie we własnej kompozycji pomysłu Ma-
tejki na rozwiązanie partii przestrzeni w lewym górnym rogu obrazu.
Młody adept malarstwa przechwytuje gotową receptę, gwarantującą uda-
ny efekt w potyczce z transpozycją na płótno biegnącej skośnie głębi
zamkniętego pomieszczenia i zainspirowany podziałami ściennymi, za-
stosowanymi przez nauczyciela, stosuje tego rodzaju wizualną logikę na
sklepieniu siedziby króla Hunów. Ukośny przebieg osiowej belki stropu,
wspartej w sąsiedztwie tronu na kolumnie, jawi się jako nośnik i gwaran-
cja przestrzenności, odróżnia sferę Attyli od płaszczyzny obrazu i ekrano-
wego rozpostarcia sylwetki Leona I Wielkiego, dzięki czemu umożliwia
konstruowanie intrygi międzypostaciowej na bazie gry między iluzją trój-
wymiaru a motywem obrazu w obrazie. W efekcie zastosowania zabiegu
tego rodzaju do kompozycji wkracza obecność innego, uniwersalnego czy
ponadczasowego wymiaru, odmiennego od Matejkowskiej przestrzenności
wewnątrzobrazowej. Mehoffer korzysta ze słownika malarskich form au-
tora Kazania Skargi, ale wykorzystuje je dla nieco odmiennego celu, zdą-
żając w kierunku takiego operowania przestrzenią, by włączyła się ona
w konstruowanie jakości symbolicznych.
10
145
Unii lubelskiej także w sposobie „zagospodarowania” prawego obszaru
płótna, w którym miejsce kolumny dźwigającej strop siedziby Attyli odpo-
wiada pozycji sztandaru w sali lubelskiego zamku, umiejscowienie wy-
różnionej w świcie wodza Hunów kobiety przypomina wyniesioną ponad
dworki sylwetkę Anny Jagiellonki, czy wreszcie odcięcie dolnego narożni-
ka linią ogrodzenia odnosi się do wpisanego w róg Matejkowskiego pazia
trzymającego miecz, jak również do identycznego chwytu zastosowanego
w Bitwie pod Grunwaldem. W obrazie młodego artysty zwraca uwagę
również, czytelna w płótnach mistrza, płytkość wprowadzenia widza w
przestrzeń i nikła możliwość przekroczenia z góry narzuconej granicy,
zbudowanej na bazie przestrzenności tylko pierwszego planu, prawie cał-
kowitym zatarasowaniu jedynej potencjalnej drogi wejścia w obszar
przedstawienia i płaskości, czy nawet kurtynowości planu drugiego.
Uważna lektura młodzieńczego dzieła autora Dziwnego ogrodu skła-
nia również do refleksji nad zespołem podobieństw, wiążących ten obraz
z Kazaniem Skargi i wskazujących także i na to płótno Matejki jako in-
spirujące w zmaganiach z pierwszą kompozycją wielofiguralną. Obecność
pustego tronu i stojącej przed nim postaci w powłóczystej szacie, w obu
przypadkach w prawej partii pola obrazowego, potwierdza powinowactwo
obu malarskich realizacji. Powinowactwo to uwidacznia się także w spo-
sobie potraktowania odzienia Skargi i Attyli, dzięki specyficznie zary-
sowującemu się napięciu pomiędzy długimi płaszczami a otaczającą je
przestrzenią. Element potwierdzający fascynację Mehoffera Kazaniem
Skargi stanowi również wyzyskanie we własnej kompozycji pomysłu Ma-
tejki na rozwiązanie partii przestrzeni w lewym górnym rogu obrazu.
Młody adept malarstwa przechwytuje gotową receptę, gwarantującą uda-
ny efekt w potyczce z transpozycją na płótno biegnącej skośnie głębi
zamkniętego pomieszczenia i zainspirowany podziałami ściennymi, za-
stosowanymi przez nauczyciela, stosuje tego rodzaju wizualną logikę na
sklepieniu siedziby króla Hunów. Ukośny przebieg osiowej belki stropu,
wspartej w sąsiedztwie tronu na kolumnie, jawi się jako nośnik i gwaran-
cja przestrzenności, odróżnia sferę Attyli od płaszczyzny obrazu i ekrano-
wego rozpostarcia sylwetki Leona I Wielkiego, dzięki czemu umożliwia
konstruowanie intrygi międzypostaciowej na bazie gry między iluzją trój-
wymiaru a motywem obrazu w obrazie. W efekcie zastosowania zabiegu
tego rodzaju do kompozycji wkracza obecność innego, uniwersalnego czy
ponadczasowego wymiaru, odmiennego od Matejkowskiej przestrzenności
wewnątrzobrazowej. Mehoffer korzysta ze słownika malarskich form au-
tora Kazania Skargi, ale wykorzystuje je dla nieco odmiennego celu, zdą-
żając w kierunku takiego operowania przestrzenią, by włączyła się ona
w konstruowanie jakości symbolicznych.
10