Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (12.2001)

KRYTYKA OBRAZU

211


32. Julius Koller, Morze, 1963-1964; wł. pr., repr. wg: Global Conceptualism: Points ofOri-
gin, 1950s-1980s, New York: Queens Museum of Art, 1999

rzeczywistości widzialnej, widzimy (czytamy) jedynie prosty napis: „mo-
rze”. Samo zresztą nanoszenie napisu jest równie istotne i zawiera wątki
krytyczne wobec twórczości malarskiej. Słowo to zostało naniesione ręcz-
nie, przy pomocy jasnej farby na ciemnym tle. Są tu więc typowe elemen-
ty malarstwa informel: zacieki pigmentu, zaznaczone pociągnięcia pędzla
zawarte w strukturze malarskiej, ślady gestu artysty. Można nawet po-
wiedzieć więcej: obraz, podobnie jak twórczość malarstwa abstrakcyjne-
go, nie przedstawia rzeczywistości. W pracy Kollera jednak obraz mówi
(sic) o rzeczywistości, my ją - w dosłownym tego słowa znaczeniu - odczy-
tujemy. W semantyzacji płótna, podobnie jak w jego swoistej tekstualiza-
cji, zawarta jest krytyka obrazu; krytyka przewrotna, gdyż wprowadza-
jąca napięcie między gestem malarskim i pisaniem liter. Artysta,
uruchamiając napięcie między dziełem sztuki a rzeczywistością, odrzuca-
jąc samoreferencyjność obrazu modernistycznego, kwestionuje jeden
z podstawowych mitów modernizmu.
Koller konsekwentnie rozwijał w latach sześćdziesiątych tego rodzaju
krytykę obrazy. W 1963 roku powstaje jego Maska dada (wł. prywatna),
gdzie na płaszczyznę zamalowaną grubymi impastami farby naniesiony
został pisany ręcznie tekst, zaprzeczający pikturalnemu statusowi obra-