DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Leszkowicz, Paweł: Libidalne alegorie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0253
LIB1DALNE ALEGORIE
251
Postać nieświadomości, o której tutaj mowa, jest ujmowana za Freu-
dem właśnie jako libido, instynktowne popędy i pragnienia o cielesnej
i seksualnej naturze, pozbawione ograniczeń i dążące jedynie do nieogra-
niczonego spełnienia. Są to prymarne procesy z psychocielesnego pogra-
nicza, które pozostają zrepresjonowane i niewidoczne, poza wizualnością,
wyłaniając się w przekształconej formie w snach, pomyłkach, przejęzy-
czeniach, w symptomach chorobowych i wreszcie w sztuce - poprzez
sublimację. Tak jak Krauss w swych interpretacjach, tak Chadwick w
„Cacao” poszukiwały poprzez materię dojścia do niewidzialnego i stłumio-
nego libido, które wyłania się z pierwotnych cielesnych rytmów i cyrkula-
cji. Chociaż te dwa projekty są tak odmienne, nieporównywalne i funkcjo-
nujące na innych poziomach, ich cel jest wspólny, dostęp przez materię
przedstawienia do seksualnej nieświadomości, niepostrzeganej przez pry-
zmat płciowej różnicy. Teoria Krauss oferuje język werbalizujący arty-
styczne eksperymenty Helen Chadwick.
Dla Rosalind Krauss widzenie jest „projekcją pożądania”, jest seksual-
ne; zgodnie z jej słowami desire-in-vision lokalizuje widzenie w ciemności
organów i niewidzialności nieświadomości23. Paradoksalnie jej wersja wi-
zualności identyfikowana jest z tym, co niewidoczne, seksualnie zrepre-
sjonowane jako ukryte pożądania nieświadomości i cielesne popędy. Spoj-
rzenie nie jest tutaj zawłaszczeniem świata, lecz projekcją dokonaną z
wnętrza pożądania i ciała na świat24. Kluczowa dla interpretacji Krauss
jest kategoria horyzontalności, tworzenia przy ziemi, w poziomie, w opo-
zycji do sublimującej i kulturowej wertykalności promującej wzrok20.
Nacisk na horyzontalność przybliża wizualność do cielesności i nieświa-
domości, do niskiego podłoża i zrepresjonowanej fizyczności, do animali-
stycznych popędów. Zygmunt Freud łączy odejście od stanu zwierzęcości
z podniesieniem się człowieka do postawy pionowej i - stanowiący tegoż
konsekwencją - triumf wzroku nad pozostałymi zmysłami. Związany z
pionową pozycją ciała wstyd przed ekspozycją genitaliów i pragnienie od-
dzielenia się od „brudu i smrodu” podłoża oraz nieczystych dolnych części
i funkcji ciała, stały się podstawą różnych cywilizacyjnych zabiegów dą-
żących do przekroczenia niskiego, zwierzęcego zakorzenienia człowieka.
Scenariusz ten jest powtarzany przez każde dziecko w rozwoju: od racz-
kowania do chodzenia26. Horyzontalność, tworzenie i recepcja w relacji do
2'' R. E. Krauss, The Optical Unconscious, op. cit., s. 125.
24 H. Mauzerall, What’s the Matter with Matłer?, op. cit., s. 91.
25 Kategoria horyzontalności była dla Krauss kluczowa w interpretacji drip paintings
Jacksona Pollocka jako jej wzorcowego przykładu „optical unconscious”. Patrz: R. E. Krauss,
The Optical Unconscious, op. cit., s. 293-294.
26 Zygmunt Freud pisze na ten temat w dwóch pracach: Trzy rozprawy z teorii seksual-
nej (1905), Międzynarodowe Wydawnictwo Psychoanalityczne, Lipsk, Wiedeń, Zurych,
1924; Kultura jako źródło cierpień (1930), Wydawnictwo KR, Warszawa, 1992, passim.
251
Postać nieświadomości, o której tutaj mowa, jest ujmowana za Freu-
dem właśnie jako libido, instynktowne popędy i pragnienia o cielesnej
i seksualnej naturze, pozbawione ograniczeń i dążące jedynie do nieogra-
niczonego spełnienia. Są to prymarne procesy z psychocielesnego pogra-
nicza, które pozostają zrepresjonowane i niewidoczne, poza wizualnością,
wyłaniając się w przekształconej formie w snach, pomyłkach, przejęzy-
czeniach, w symptomach chorobowych i wreszcie w sztuce - poprzez
sublimację. Tak jak Krauss w swych interpretacjach, tak Chadwick w
„Cacao” poszukiwały poprzez materię dojścia do niewidzialnego i stłumio-
nego libido, które wyłania się z pierwotnych cielesnych rytmów i cyrkula-
cji. Chociaż te dwa projekty są tak odmienne, nieporównywalne i funkcjo-
nujące na innych poziomach, ich cel jest wspólny, dostęp przez materię
przedstawienia do seksualnej nieświadomości, niepostrzeganej przez pry-
zmat płciowej różnicy. Teoria Krauss oferuje język werbalizujący arty-
styczne eksperymenty Helen Chadwick.
Dla Rosalind Krauss widzenie jest „projekcją pożądania”, jest seksual-
ne; zgodnie z jej słowami desire-in-vision lokalizuje widzenie w ciemności
organów i niewidzialności nieświadomości23. Paradoksalnie jej wersja wi-
zualności identyfikowana jest z tym, co niewidoczne, seksualnie zrepre-
sjonowane jako ukryte pożądania nieświadomości i cielesne popędy. Spoj-
rzenie nie jest tutaj zawłaszczeniem świata, lecz projekcją dokonaną z
wnętrza pożądania i ciała na świat24. Kluczowa dla interpretacji Krauss
jest kategoria horyzontalności, tworzenia przy ziemi, w poziomie, w opo-
zycji do sublimującej i kulturowej wertykalności promującej wzrok20.
Nacisk na horyzontalność przybliża wizualność do cielesności i nieświa-
domości, do niskiego podłoża i zrepresjonowanej fizyczności, do animali-
stycznych popędów. Zygmunt Freud łączy odejście od stanu zwierzęcości
z podniesieniem się człowieka do postawy pionowej i - stanowiący tegoż
konsekwencją - triumf wzroku nad pozostałymi zmysłami. Związany z
pionową pozycją ciała wstyd przed ekspozycją genitaliów i pragnienie od-
dzielenia się od „brudu i smrodu” podłoża oraz nieczystych dolnych części
i funkcji ciała, stały się podstawą różnych cywilizacyjnych zabiegów dą-
żących do przekroczenia niskiego, zwierzęcego zakorzenienia człowieka.
Scenariusz ten jest powtarzany przez każde dziecko w rozwoju: od racz-
kowania do chodzenia26. Horyzontalność, tworzenie i recepcja w relacji do
2'' R. E. Krauss, The Optical Unconscious, op. cit., s. 125.
24 H. Mauzerall, What’s the Matter with Matłer?, op. cit., s. 91.
25 Kategoria horyzontalności była dla Krauss kluczowa w interpretacji drip paintings
Jacksona Pollocka jako jej wzorcowego przykładu „optical unconscious”. Patrz: R. E. Krauss,
The Optical Unconscious, op. cit., s. 293-294.
26 Zygmunt Freud pisze na ten temat w dwóch pracach: Trzy rozprawy z teorii seksual-
nej (1905), Międzynarodowe Wydawnictwo Psychoanalityczne, Lipsk, Wiedeń, Zurych,
1924; Kultura jako źródło cierpień (1930), Wydawnictwo KR, Warszawa, 1992, passim.