Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (12.2001)

LIBIDALNE ALEGORIE

285

substytut seksu, ulubiona zmysłowa przyjemność kobiet, często ceniona
wyżej od seksu i tak jak on obłożona poczuciem winy. Łakocie to również
przykład pokarmu granicznego, jedzenia - niejedzenia, uzależniająca
czekolada, słodka i szkodliwa, ma swój moralny wymiar. Te ambiwalen-
tne konotacje powodują, iż zarówno słodycze, jak i czekolada, często wy-
stępują w sztuce kobiet, szczególnie w latach 90.8/. „Cacao” Helen Cha-
dwick jest sztandarowym dziełem tej tendencji, zestawiającym ekstazę
oralnej i seksualnej gratyfikacji. Artystka seks zastępuje czekoladą,
akcentując wymienność erotycznych i konsumpcyjnych przyjemności.
Wywołujący mdłości nadmiar słodyczy, wstręt przed czekoladą, aktywi-
zuje abject wobec jedzenia, zagrażający granicom ciała88. Jest to odczucie
sygnalizujące ochronę przed załamaniem symbolicznej tamy, oddzielają-
cej Ja od otchłani niezróżnicowanych somatycznych potrzeb. W innej cze-
koladowej pracy „Special Relationship”, 1995 artystka fotografuje olbrzy-
mie żywe karaluchy spacerujące po tabliczce czekolady, obrzydzając jej
luksusowy wygląd i słodkie pokusy89. Zarówno „Cacao”, jak i „Special Re-
lationship” demaskują bliskie sąsiedztwo zmysłowych i sensualnych przy-
jemności oraz cielesnego horroru bulimii i zatrucia, odsłaniając kuszące
niebezpieczeństwa utraty kontroli nad ciałem i jego pragnieniami, które
nie mając kresu, prowadzą do zatracenia w ciemnej materii popędów90.
Abject jako sfera podmiotowości, umieszczona pomiędzy podmiotem
a obiektem, psychiką a ciałem, Ja a innym, konfrontuje ego z jego kresem
i granicami. Podkreśla wypieraną relację z somatycznością, materialno-

81 Posługiwanie się czekoladą w feministycznym performance sięga lat 70., występów
Charlotte Moorman i Karen Finley , rozsmarowujących czekoladę na swe nagie ciało. W la-
tach 90. najsławniejsze są czekoladowe „lizane i gryzione” rzeźby Janinę Antoni: „Chocola-
te Gnaw” 1992, „Lick and Lather”, 1993. Inne kobiety sięgające po ten materiał to: Han-
nah Wilke, Anya Gallaccio, Jana Sterbak. Wszystkie te artystki wypowiadają się poprzez
czekoladowy materiał na tematy związane z kobiecym ciałem i seksualnością oraz ich miej-
scem w kulturze. Patrz: I. Schaffner, A Chocolate Art History, (w:) Chocolate!, Swiss In-
stitute, New York 1995, s. 29-33.
88 R. Betterton, An Intimate Distance, op. cit., s. 158-159.
89 Czekoladowe dzieła sztuki są również analizowane w bardziej społecznej perspekty-
wie, jako komentarz na temat zabójczego, nadmiernego konsumeryzmu systemu kapitali-
stycznego. Praca „Special Relationship” udokumentowana i rozpowszechniana w postaci
fotografii, stanowiła w rzeczywistości akwarium z tabliczką czekolady Cadbury i żywiący-
mi się nią karaluchami. Ingrid Schaffner pomysłowo interpretuje tę realizację jako komen-
tarz na temat politycznych relacji pomiędzy Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi za
czasów rządów Ronalda Reagana i Margaret Thatcher. Patrz: I. Schaffner, A Chocolate
Art History, op. cit., s. 34.
90 W libertyńskich powieściach Markiza de Sade’a, kał i czekolada to pokarmy ofiar
i oprawców podczas morderczych orgii. Czekolada jest traktowana jako pokarm pobudzają-
cy do transgresywnych zachowań związanych z seksem i przemocą. Patrz: I. Schaffner,
op. cit., s. 30-31.