298

MARCIN SZELĄG

Kolekcję sztuki XX wieku zgromadzoną w Muzeum Sztuki w Łodzi, na
tle innych tu omawianych, wyróżnia przede wszystkim fakt, że zbiór ten
ma charakter międzynarodowy. Oznacza to, iż gromadzenie sztuki arty-
stów zagranicznych jest tu równie istotnym punktem programu kolekcji,
jak zbieranie twórczości artystów polskich. Ich miejsce w zbiorach nie
jest więc incydentalne. Międzynarodową orientację instytucji implikuje
przede wszystkim jej tradycja. Historycznie, profil łódzkiego muzeum jest
związany z osobą i działalnością W. Strzemińskiego, z propagowanymi
przez niego koncepcjami muzeologicznymi, wynikającymi z określonej wi-
zji sztuki i jej funkcjonowania w przestrzeni społecznej. Zdaniem A. Tu-
rowskiego koncepcje muzeologiczne w pismach teoretycznych Strzemiń-
skiego pojawiły się w pewnym, z góry określonym kształcie. Zostały
bowiem zapożyczone z debaty na temat funkcji muzeów, jaka odbyła się
w Rosji pomiędzy 1918 a 1921 rokiem, chociaż w utworzonej kolekcji
przybrały specjalne znaczenie związane z jego teorią unizmu* * 4 5. Wyniesio-
ne z prowadzonej w Rosji dyskusji przekonanie o decydującej roli muze-
um w kształtowaniu kultury artystycznej, związanej z aspektem dyda-
ktycznym instytucji, wzbogacił Strzemiński o funkcję krytyczną kolekcji i
muzeum. W jego oczach muzeum miało być krytyką sztuki współczesnej0,
ukazując całokształt kultury plastycznej, stanowiący fundament dla
wszystkich artystów - „(...) nie tylko Cezanneń. i Gauguina, jak tego chcą
kapiści, lecz również i Picassa, i Mondriana, i Arpa”6. Widział również
potrzebę poszukiwania w polskiej kulturze artystycznej wątków akcentu-
jących „wartości malarskie” i stawiających ją w kontekście poszukiwań
sztuki światowej7.
„Dydaktyka” i „krytyka” - jako dwie zasadnicze funkcje muzeum sztu-
ki nowoczesnej - chociaż nieco inaczej rozumiane, będą też decydowały o
kierunkach działalności instytucji pod kierownictwem jej kolejnych dyre-
ktorów M. Minicha, R. Stanisławskiego i J. Jedlińskiego. Ponieważ celem
analizy jest prezentacja kolekcji sztuki polskiej ostatnich dwóch dziesię-
cioleci, skupimy się wyłącznie na programie działalności muzeum, reali-
zowanym pod kierownictwem Stanisławskiego i Jedlińskiego. Trzydzie-
stoletnią historię instytucji prowadzonej przez Minicha pozostawiamy tu
bez szerszego omówienia, ograniczając się do generalnego i siłą rzeczy
uproszczonego stwierdzenia, że funkcjonowanie muzeum w tym okresie

1 A. Turowski, „...in what manner will the collection develop...” (Władysław Strze-
miński, „O muzeach”), (w:) Muzeum Sztuki w Łodzi 1931-1992, (katalog wystawy), Musee
d’Art Contemporain, Lyon 1992, s. 244.
5 Ibidem, s. 245.
6 W. Strzemiński, Blokada sztuki, „Gazeta Artystów”, 1934, nr 3, s. 1, cyt. za:
A. Turowski, Muzea Kultury Artystycznej, „Artium Quaestiones” II, Poznań 1983, s. 101.
7 A. Turowski, Muzea Kultury Artystycznej, op. cit., s. 101.