342

T. J. CLARK


2. El Lissitzky, Miasto, 1919-20, Państwowe Muzeum Sztuki w Baku

Myślę, że będziemy mogli zacząć formułować opinię na temat moder-
nizmu El Lissitzkiego jako autora tablicy propagandowej, jeśli porówna-
my ją z panelem przechowywanym w Baku i z odpowiadającym mu szki-
cem Prounu I E, również zatytułowanym Miasto, wykonanym w ołówku
i gwaszu na papierze (il. 3). (.Proun był tym określeniem, które Lissitzky
ostatecznie przyjął dla swych prac na miejsce ekskartiny. Naturalnie ar-
tysta nigdy nie powiedział, co ono miało znaczyć. Najprawdopodobniej po
prostu tyle, co Pro-UNOWIS, czy Projekt dla Utwierdzenia Nowych Form
w Sztuce.) Inne prace, które trzeba by dodać do tego bilansu - wyobra-
żam sobie, że wszystkie powstały w ciągu kolejnych miesięcy 1920 r., to
plakat związany z kampanią polską, faktycznie wydany drukiem i roz-
prowadzany, jak się zdaje, przez Oddział Publikacji Literackich Zarządu
Politycznego Rewolucyjnej Rady Wojskowej Zachodniego Frontu (il. 4)24;
szkic afisza dla pracowników poczty i telegrafu, upamiętniającego rewo-

24 Zob. ulotka propagandowa UNOWIS-u cytowana w: Zhadova, Malevich, s. 302.