Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (12.2001)

BÓG NIE ZOSTAŁ STRĄCONY

367

i drugi”. „Biblii naszych czasów nie można prezentować jedynie w postaci
liter”76.
Kiedy wcześniej w tym rozdziale dokonałem pierwszego przekładu po-
uczenia skierowanego z tablicy do przechodniów, mówiłem, że jego proza
jest plastyczna jak kowalne żelazo. Nie trzeba tego zbytnio podkreślać.
Główne hasła są uderzająco jasne. Stańki depo fabrik zawodow żdut was.
Dwiniem proizwodst [wo?]. Stańki znaczy „warsztaty” - i do tego dołączo-
ne zostały trzy stosowne dopełniacze: fabrik i zawodow, tradycyjny dub-
let, gdzie oba słowa oznaczają „fabrykę”, a rozróżnienie między nimi - czy
to rozmiar? rodzaj pracy? nowoczesność lub nie? - to kwestia takiej nie-
pewności dla „native speakera”, z tego, co mi mówiono, jak w przypadku
rozróżnienia typu „hue and ery” czy „kitch and kin” w języku angielskim;
i jeszcze poprzedzające fabrik i zawodow, godne uwagi, obce, nieodmien-
ne, późnodziewiętnastowieczne słowo, depo, którego znaczenie już wyżej
roztrząsałem'7.
Depo to słowo szczególnie ważne. Zauważycie, że jest zdecydowanie
większe niż tamte dwa, umieszczone zostało zgrabnie ponad nimi w od-
dzielnej kolumnie; zaś brak w nim końcówki dopełniaczowej (jego obcość)
powoduje chwilowe zawahanie podczas lektury - moment zastanowienia,
jaki okaże się związek między stanki i depo - zanim słowa przyporząd-
kowane sprowadzą ten import na właściwe miejsce. I znów, nie trzeba
przesadzać. Semantyczne zawieszenie mija błyskawicznie. W każdym ra-
zie przez to, że „amerykańskie” (czy może angielskie) słowo otrzymało
godne miejsce, choć nie całkiem stało się częścią spowijającej je syntaksy,
plakat zaznacza swą nowoczesność.
Żdut was jest jasne: „czekają na was” [ang. await you] daje tłumacze-
nie tylko trochę zbyt sztywne. Dwiniem proizwodstwo byłoby podobnie
przejrzyste - „Ruszmy produkcję naprzód” albo „Puśćmy w ruch produ-
kcję” - gdyby nie fakt, że dwie ostatnie litery zostały obcięte przez prawy
brzeg fotografii. W pewnym sensie jest to szczęśliwy przypadek. Wiele
wysiłku włożono już w zdynamizowanie ostatnich słów plakatu: odchylo-
ne są od linii horyzontalnej ku diagonali, ich litery ustawione zgodnie
z biegiem strzałek wlatujących od dołu z lewej strony; proizwodstwo na-
pisane jest wzdłuż czegoś w rodzaju poprzeczki (czy mogła być pomalowa-
76 El Lissitzky w Almanachu I UNOWIS-u, zgodnie z cytatem w tekście Nasza
książka, przekład angielski w: Lissitzky-Kiippers, El Lissitzky, s. 362.
7/ Skład i fabryka to zestaw słów typowy dla ówczesnego bolszewickiego języka. Zob.
np. „Komunikat dla ósmego zjazdu Rad” Lenina z 22 grudnia 1920, przekład angielski w:
Lenin, Collected Works, t. 31, s. 511: „Poprawmy nasze metody w każdym warsztacie, w
każdym składzie kolejowym, w każdej dziedzinie...”. Dwoma kluczowymi słowami są tutaj
depo i masterskaja. Cytowane zdanie pojawiło się w ogólnej recenzji na temat propagandy
produkcyjnej i wysiłków zwiększenia wydajności - tego rodzaju recenzja była typowym ry-
sem przemówień Lenina.