BÓG NIE ZOSTAŁ STRĄCONY

435


28. Smoleńska ROSTA (Władysław Strzemiński?), Podniesienie wydajności pracy - to naj-
lepsza gwarancja sukcesu na froncie!, 1920, miejsce przechowywania oryginału nieznane

wych. Kiedy Chagall wezwał Iwana Puni do Witebska w roku 1919, zlecił
mu prowadzenie działu propagandy165. Grupa UNOWIS utworzona w
Smoleńsku zapisała się w annałach historii sztuki jedynie dzięki kilku
plakatom, znów z miażdżąco ortodoksyjnymi motywami propagandy pro-
dukcyjnej. Na jednym z nich, którego ilustrację załączam (ił. 28), wznie-
cające entuzjazm wizje Malewicza na temat przyszłej suprematystycznej
kolonizacji przestrzeni („Ziemia i księżyc - między nimi można zbudować
nowego sputnika suprematystycznego, wyposażonego we wszystkie ele-
menty, który będzie się poruszał po orbicie, wyznaczając swą nową dro-
gę”166) zostały udosłownione dokładnie w taki sposób, jaki mistrz uznał-
by, moim zdaniem, za nieznośny - tak jakby artyści ze Smoleńska nie
mogli oprzeć się analogii między ruszeniem produkcji z miejsca a gene-
ralnym (na poziomie high-tech) sprzeciwieniem się prawom ciążenia.
Wszystko to powinno dać mi sposobność, żebym powiedział coś na temat
samego pojęcia propagandy i szczególnego udziału w niej UNOWIS-u. Ale
jest to temat trudno uchwytny. Obszar zgody w kwestii znaczenia słowa
„propaganda” pozostaje bardzo wąski.
160 Zob. Meyer, Marc Chagall, s. 268.
166 K. Malewicz, Suprematyzm: 34 rysunki (Witebsk 1920), przekład polski u Żado-
wej, Poszukiwania i eksperymenty, s. 286. Jeśli chodzi o inne plakaty z „satelitami w prze-
strzeni”, będące dziełem smoleńskiej grupy UNOWIS, zob. M. Guerman, Art ofthe Octo-
her Reoolution (New York 1979), il. 62 - obraz ten sam, który tu pokazuję, ale z innym
hasłem - oraz A. Rudenstine, ed., Russian Auant-Garde Art: The George Costakis Collec-
tion (New York 1981), s. 430, il. 973.