DOI Heft:
[Rozprawy]
DOI Artikel:Gąsiorowski, Maciej: Rogier van der Weyden: tryptyk Narodzin Chrystusa; miasto jako reprezentacja
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28200#0043
40
MACIEJ GĄSIOROWSKI
raz znajdował się w posiadaniu Margarety van Merode, hrabiny Izegem
i Middelburga, która odziedziczyła go prawdopodobnie po ojcu, Philippie
van Merode, który wcześniej władał Middelburgiem33. Jeśli nawet pier-
wotnie tryptyk umieszczony był w jednym z ołtarzy kościoła św.św. Pio-
tra i Pawła, to zapewne potomkowie fundatora przezornie go usunęli w
obawie przed ruchami ikonoklastycznymi, które nie ominęły w XVI wie-
ku także Middelburga34. Po ich ustąpieniu jednak, jak wynika z kościel-
nych ksiąg rachunkowych, w latach 1630-1631 zlecono malarzowi Janowi
Ricx wykonanie wiernej kopii dzieła Weydena, która zawisła w głównym
ołtarzu kościoła35. Ponownie odkryta została w 1828 r. na miejscowej ple-
banii przez kanonika Andriesa, wywołując początkowo zamieszanie w
ustaleniu oryginału36. Bez mała nieprzerwana obecność tryptyku bądź je-
33 E. Dhanens, Nieuwe gegevens betreffende het Bladelin-Retabel, toegeschreuen aan
Rogier uan der Weyden (ca. 1445), w: Archiwum Artis Loueniense. Bijdragen tot de geschie-
denis uan de Kunst der Nederlanden. Opgedragen aan Prof. Em. Dr. J. K. Steppe, Leuven
1981; ówczesne miejsce przechowywania ołtarza zapisane zostało w księdze parafialnej.
Por. też: D. de Vos, op. cit., s. 245.
34 Oprócz głównego ołtarza poświęconego zapewne patronom kościoła, św.św. Piotrowi
i Pawłowi, kościół wyposażony został w pięć ołtarzy bocznych, pochodzących również z fun-
dacji Bladelina: ołtarz Świętego Krzyża (w którym fundator miał umieścić jego cenne reli-
kwie), św. Sebastiana (wiązany z przynależnością Bladelina do gildii łuczników i Zakonu
Złotego Runa, którego patronem był św. Sebastian), Matki Boskiej, św. Małgorzaty (pa-
tronki jego żony) i św. Bernardyna ze Sieny (jest to prawdopodobnie pierwszy ołtarz dedy-
kowany temu nowemu świętemu, który zmarł w 1444 roku i już w 1450 został kanonizo-
wany). Tryptyk Bladelina najczęściej wiąże się z ołtarzem Najświętszej Marii Panny, ze
względu na jego Maryjną tematykę i kult, jakim otaczał ją fundator (wyrażony także w po-
leceniu jej swej duszy w testamencie); S. N. Blum, op. cit., s. 27-28.
Gwałtowne ruchy obrazoburcze przetoczyły się przez Middelburg w 1588 roku, nisz-
cząc bez mała całkowicie wyposażenie kościoła. Nietknięty pozostał jedynie nagrobek Pie-
tera Bladelina, co może świadczyć o trwałości pamięci i szacunku, jakim nadal darzono po
ponad stu latach osobę fundatora i dobroczyńcy miasta.
35 E. Dhanens, op. cit.; Według badań przeprowadzonych przez Grosshansa obraz
mógł zostać skopiowany przez Ricxa metodą punktowania przejrzystego papieru nałożone-
go na oryginał; R. Grosshans, Infrarotuntersuchungen zum Studium der Unterzeichnung
auf den Berliner Altaren uon Rogier uan der 'Weyden, „Jahrbuch Preussischer Kulturbe-
sitz” 19 (1982), s. 154-177.
36 C. J. O. Andries, Messager des Sciences Historiąues, 1855, s. 69nn. (cyt. za: M. Da-
vis, Rogier uan der Weyden: An Essay, with the Crirtical Catalogue of Paintings Assignet
to Him and to Robert Campin, London 1972, s. 203). Najwcześniej odkrycie dokonane
przez kanonika Andriesa podczas remontu plebanii (obraz znajdował się na kuchennej
ścianie pod warstwą tynku!) ogłosił J. J. De Smet, Notice sur Middelburg en Flandre,
„Messager de Sciences historiąues”, Ghent, 4 (1836), s. 348, zwracając równocześnie uwagę
na podobieństwo pałacu z miedziorytu Sanderusa i z tła pejzażowego znalezionego obrazu.
Nie ma więc pewności, czy podobna identyfikacja dokonana przez Nieuwenhuysa na pod-
stawie oglądu oryginału, przedstawiona wprawdzie wcześniej (tryptyk nabył w 1833 roku),
nie była jednak inspirowana jeszcze nie opublikowanymi wówczas spostrzeżeniami Smeta,
poczynionymi wobec kopii, które mogły być już znane w wąskim gronie koneserów.
MACIEJ GĄSIOROWSKI
raz znajdował się w posiadaniu Margarety van Merode, hrabiny Izegem
i Middelburga, która odziedziczyła go prawdopodobnie po ojcu, Philippie
van Merode, który wcześniej władał Middelburgiem33. Jeśli nawet pier-
wotnie tryptyk umieszczony był w jednym z ołtarzy kościoła św.św. Pio-
tra i Pawła, to zapewne potomkowie fundatora przezornie go usunęli w
obawie przed ruchami ikonoklastycznymi, które nie ominęły w XVI wie-
ku także Middelburga34. Po ich ustąpieniu jednak, jak wynika z kościel-
nych ksiąg rachunkowych, w latach 1630-1631 zlecono malarzowi Janowi
Ricx wykonanie wiernej kopii dzieła Weydena, która zawisła w głównym
ołtarzu kościoła35. Ponownie odkryta została w 1828 r. na miejscowej ple-
banii przez kanonika Andriesa, wywołując początkowo zamieszanie w
ustaleniu oryginału36. Bez mała nieprzerwana obecność tryptyku bądź je-
33 E. Dhanens, Nieuwe gegevens betreffende het Bladelin-Retabel, toegeschreuen aan
Rogier uan der Weyden (ca. 1445), w: Archiwum Artis Loueniense. Bijdragen tot de geschie-
denis uan de Kunst der Nederlanden. Opgedragen aan Prof. Em. Dr. J. K. Steppe, Leuven
1981; ówczesne miejsce przechowywania ołtarza zapisane zostało w księdze parafialnej.
Por. też: D. de Vos, op. cit., s. 245.
34 Oprócz głównego ołtarza poświęconego zapewne patronom kościoła, św.św. Piotrowi
i Pawłowi, kościół wyposażony został w pięć ołtarzy bocznych, pochodzących również z fun-
dacji Bladelina: ołtarz Świętego Krzyża (w którym fundator miał umieścić jego cenne reli-
kwie), św. Sebastiana (wiązany z przynależnością Bladelina do gildii łuczników i Zakonu
Złotego Runa, którego patronem był św. Sebastian), Matki Boskiej, św. Małgorzaty (pa-
tronki jego żony) i św. Bernardyna ze Sieny (jest to prawdopodobnie pierwszy ołtarz dedy-
kowany temu nowemu świętemu, który zmarł w 1444 roku i już w 1450 został kanonizo-
wany). Tryptyk Bladelina najczęściej wiąże się z ołtarzem Najświętszej Marii Panny, ze
względu na jego Maryjną tematykę i kult, jakim otaczał ją fundator (wyrażony także w po-
leceniu jej swej duszy w testamencie); S. N. Blum, op. cit., s. 27-28.
Gwałtowne ruchy obrazoburcze przetoczyły się przez Middelburg w 1588 roku, nisz-
cząc bez mała całkowicie wyposażenie kościoła. Nietknięty pozostał jedynie nagrobek Pie-
tera Bladelina, co może świadczyć o trwałości pamięci i szacunku, jakim nadal darzono po
ponad stu latach osobę fundatora i dobroczyńcy miasta.
35 E. Dhanens, op. cit.; Według badań przeprowadzonych przez Grosshansa obraz
mógł zostać skopiowany przez Ricxa metodą punktowania przejrzystego papieru nałożone-
go na oryginał; R. Grosshans, Infrarotuntersuchungen zum Studium der Unterzeichnung
auf den Berliner Altaren uon Rogier uan der 'Weyden, „Jahrbuch Preussischer Kulturbe-
sitz” 19 (1982), s. 154-177.
36 C. J. O. Andries, Messager des Sciences Historiąues, 1855, s. 69nn. (cyt. za: M. Da-
vis, Rogier uan der Weyden: An Essay, with the Crirtical Catalogue of Paintings Assignet
to Him and to Robert Campin, London 1972, s. 203). Najwcześniej odkrycie dokonane
przez kanonika Andriesa podczas remontu plebanii (obraz znajdował się na kuchennej
ścianie pod warstwą tynku!) ogłosił J. J. De Smet, Notice sur Middelburg en Flandre,
„Messager de Sciences historiąues”, Ghent, 4 (1836), s. 348, zwracając równocześnie uwagę
na podobieństwo pałacu z miedziorytu Sanderusa i z tła pejzażowego znalezionego obrazu.
Nie ma więc pewności, czy podobna identyfikacja dokonana przez Nieuwenhuysa na pod-
stawie oglądu oryginału, przedstawiona wprawdzie wcześniej (tryptyk nabył w 1833 roku),
nie była jednak inspirowana jeszcze nie opublikowanymi wówczas spostrzeżeniami Smeta,
poczynionymi wobec kopii, które mogły być już znane w wąskim gronie koneserów.