268

ADAM S. LABUDA

*
Inną dziedziną, którą należy omówić, są pozauniwersyteckie zajęcia
poznańskich historyków sztuki, w których dochodziło do głosu postulowa-
ne zbliżenie uniwersytetu do narodu, tzn. miasta, prowincji itd. W swoim
memorandum Clasen pisał na ten temat, co następuje:
W przeciwieństwie do pozostałych szkół wyższych w Rzeszy, Uniwersytet Poznań-
ski nie może się odwoływać do żadnej istotnej tradycji. Może to być wadą, ale mo-
że się też okazać zaletą. Ponieważ nie istnieją żadne bliższe związki z zachowany-
mi placówkami, dlatego nowy uniwersytet będzie mógł się poświęcić bez
ograniczeń nowym i zdecydowanie innym zadaniom.
Także historia sztuki musi w pełni zaangażować się w pracę kulturalną w Warthe-
gau. Także i na tym polu musi ona wykonać pracę pionierską. Wymaga to od niej
nieco innego nastawienia i organizacji niż na pozostałym terytorium Rzeszy. Hi-
storia sztuki w Poznaniu nie może się ograniczać do badań czysto naukowych i do
dydaktyki, ale musi - w stopniu większym niż zwykle - odwoływać się do szero-
kich kręgów ludności, wykonując robotę kulturalną w ogólnym sensie.
Ostatni z wymienionych kompleksów zadań, który Clasen opisał jako
„Kształcenie narodu i ogólne zadania z zakresu polityki kulturalnej”, za-
wierał następujące zalecenia:
1. Należy wygłaszać w powszechnie zrozumiałej formie odczyty i wykłady dla sze-
rokich kręgów ludności. Instytut Historii Sztuki wydeleguje wykładowców (dyre-
ktora i asystentów) do pracy oświatowej w mieście i w okręgu poznańskim. Zosta-
ną wykształceni nauczyciele dla szkół oraz innych placówek oświatowych.
2. Należy regularnie urządzać wystawy dobrych fotografii i modeli niemieckich
dzieł sztuki, aby w ten sposób efektywnie zwiększać znajomość niemieckiej sztuki
i jej zrozumienie. Te wystawy muszą prezentować ważny materiał i mieć przyku-
wające uwagę tytuły, np. „Katedra w Naumburgu”, „Niemiecki gród”, „Sztuka nie-
miecka w Polsce” itd.
3. W pracowni fotograficznej, którą należy utworzyć, trzeba wytwarzać materiały
do wykorzystania zarówno w badaniach, jak też w pracy oświatowej. Ponieważ
wschodnioniemieckie zabytki fotografuje się o wiele za rzadko, dlatego trzeba tu
produkować zarówno materiały publicystyczne, jak też diapozytywy dla szkół, sto-
warzyszeń itd. Dzięki wypożyczeniom można je będzie udostępnić szerokim krę-
gom ludności okręgu2'.
O tym, że program ten nie pozostał tylko na papierze, świadczą rozli-
czne zajęcia Kletzla jako autora odczytów i organizatora wystaw, których
w tym miejscu nie sposób przedstawić szczegółowo28. Zleceniodawcami
były różne instytucje: towarzystwa naukowe, urzędy państwowe i miej-
27 Na temat memorandum patrz przyp. 7.
28 Te przedsięwzięcia posiadają bogatą dokumentację źródłową znajdującą się w archi-
wum instytutowym. Patrz: Labuda, op. cit., s. 273, przyp. 47.