DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Crimp, Douglas; Basiuk, Tomasz [Übers.]; Żurawiecki, Bartosz [Übers.]: Co za wstyd, Mario Montezie!
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28200#0364
CO ZA WSTYD, MARIO MONTEZIE!
361
skiego Wstydu jest zatytułowany Swallow Your Pride („Udław się swoją
dumą”).
Te obchody mogą się wydawać niczym więcej niż objawem typowo
campowego humoru, żartem wymierzonym w główny, normalizujący nurt
polityki gejów i kesbijek. Ale ze względu na miejsce wstydu w teorii ąueer
- a także we wcześniejszej kulturze seksualnych odmieńców, o ile to,
co opisałem na przykładzie Screen Test # 2 Warhola jest w jakiś sposób
reprezentatywne - myślę że cały pomysł zasługuje, by go potraktować
serio.
Co jest ąueerowego we wstydzie? I dlaczego jest przeciwstawiany po-
zornie usuwającej wstyd strategii gejowskiej dumy?
Odpowiedzi szukam w eseju Eve Kosofsky Sedgwick Queer Perfor-
mativity: Henry James's „The Art ofthe Novel”20. Skrótowo, Sedgwick su-
geruje, że to wstyd czyni z nas odmieńców, zarówno w sensie ąueerowej
tożsamości, jak i w tym sensie, że ąueerowość stanowi ulotną relację do
tożsamości, którą destabilizuje w chwili, gdy ją wytwarza. Segdwick do-
strzega we wstydzie połączenie między „performatywnością a - performa-
tywnością” (s. 6), tj. pomiędzy dwoma znaczeniami performatywności sto-
sowanymi przez Judith Butler w jej niezwykle ważnej i inspirującej
książce Gender Trouble, a mianowicie, performatywność 1: „idea przed-
stawiania, wywodząca się z teatru”, i performatywność 2: dotycząca „teo-
rii aktów mowy i dekonstrukcji”, w której odnajdujemy „nieodwołalnie
«aberracyjną» relację” (s. 2) między wypowiedzianym performatywem
a jego znaczeniem. By wykazać, na czym polega to drugie znaczenie per-
formatywności, Sedgwick odchodzi od paradygmatycznego przykładu
J. L. Austina z książki How To Do Things with Words, tzn. od zdania
„Biorę ciebie za żonę” (cóż za ironia tkwi w fakcie, że oficjalny ruch gejów
i lesbijek w Stanach Zjednoczonych przez ostatnie lata swój główny wysi-
łek włożył w możliwość wypowiadania tej performatywnej formuły!).
Sedgwick przechodzi od Austinowskiego performatywu do bardziej „per-
wersyjnego” -jak go nazywa - „deformatywu” (s. 3): „Wstydź się!” (Shame
on you). W miejsce tego „Wstydź się” proponuję „Co za wstyd!” (For shame),
który, według mnie, jest równie dobrym performatywem w sensie języko-
wego uzusu, a zarazem, na piśmie, może być odczytany jako podkreślenie
wagi wstydu. Mam nadzieję, że z mojego dalszego rozumowania będzie
jasno wynikało, że moja propozycja docenienia wstydu jest zasadniczo
różna od poglądów np. konserwatywnego katolickiego ideologa Andrew
Sulliyana, który uważa, że społeczeństwu amerykańskiemu brakuje
20 E. Kosofsky Sedgwick, Queer Performatiuity: Henry Jamess „The Art of the No-
vel, GLQ 1, nr 1 (1993), s. 1-16. Dalej w tekście podaję numery stron w nawiasach.
361
skiego Wstydu jest zatytułowany Swallow Your Pride („Udław się swoją
dumą”).
Te obchody mogą się wydawać niczym więcej niż objawem typowo
campowego humoru, żartem wymierzonym w główny, normalizujący nurt
polityki gejów i kesbijek. Ale ze względu na miejsce wstydu w teorii ąueer
- a także we wcześniejszej kulturze seksualnych odmieńców, o ile to,
co opisałem na przykładzie Screen Test # 2 Warhola jest w jakiś sposób
reprezentatywne - myślę że cały pomysł zasługuje, by go potraktować
serio.
Co jest ąueerowego we wstydzie? I dlaczego jest przeciwstawiany po-
zornie usuwającej wstyd strategii gejowskiej dumy?
Odpowiedzi szukam w eseju Eve Kosofsky Sedgwick Queer Perfor-
mativity: Henry James's „The Art ofthe Novel”20. Skrótowo, Sedgwick su-
geruje, że to wstyd czyni z nas odmieńców, zarówno w sensie ąueerowej
tożsamości, jak i w tym sensie, że ąueerowość stanowi ulotną relację do
tożsamości, którą destabilizuje w chwili, gdy ją wytwarza. Segdwick do-
strzega we wstydzie połączenie między „performatywnością a - performa-
tywnością” (s. 6), tj. pomiędzy dwoma znaczeniami performatywności sto-
sowanymi przez Judith Butler w jej niezwykle ważnej i inspirującej
książce Gender Trouble, a mianowicie, performatywność 1: „idea przed-
stawiania, wywodząca się z teatru”, i performatywność 2: dotycząca „teo-
rii aktów mowy i dekonstrukcji”, w której odnajdujemy „nieodwołalnie
«aberracyjną» relację” (s. 2) między wypowiedzianym performatywem
a jego znaczeniem. By wykazać, na czym polega to drugie znaczenie per-
formatywności, Sedgwick odchodzi od paradygmatycznego przykładu
J. L. Austina z książki How To Do Things with Words, tzn. od zdania
„Biorę ciebie za żonę” (cóż za ironia tkwi w fakcie, że oficjalny ruch gejów
i lesbijek w Stanach Zjednoczonych przez ostatnie lata swój główny wysi-
łek włożył w możliwość wypowiadania tej performatywnej formuły!).
Sedgwick przechodzi od Austinowskiego performatywu do bardziej „per-
wersyjnego” -jak go nazywa - „deformatywu” (s. 3): „Wstydź się!” (Shame
on you). W miejsce tego „Wstydź się” proponuję „Co za wstyd!” (For shame),
który, według mnie, jest równie dobrym performatywem w sensie języko-
wego uzusu, a zarazem, na piśmie, może być odczytany jako podkreślenie
wagi wstydu. Mam nadzieję, że z mojego dalszego rozumowania będzie
jasno wynikało, że moja propozycja docenienia wstydu jest zasadniczo
różna od poglądów np. konserwatywnego katolickiego ideologa Andrew
Sulliyana, który uważa, że społeczeństwu amerykańskiemu brakuje
20 E. Kosofsky Sedgwick, Queer Performatiuity: Henry Jamess „The Art of the No-
vel, GLQ 1, nr 1 (1993), s. 1-16. Dalej w tekście podaję numery stron w nawiasach.