DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Ratajczak, Tomasz: Podróże władcy i architektura: przebudowa królewskich rezydencji za panowania Zygmunta Starego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28196#0016
14
TOMASZ RATAJCZAK
przy skrzydle zachodnim i zachodniej części skrzydła północnego36. Wie-
lokondygnacyjne loggie przy obu pałacowych skrzydłach ukończono być
może już po śmierci Florentczyka w 1516 roku37.
Najpóźniej w trakcie końcowych prac przy skrzydle północnym,
podjęto decyzję o dalszej rozbudowie rezydencji o pałac, który miał sta-
nowić jej skrzydło wschodnie. Świadczy o tym, moim zdaniem, wzniesie-
nie w 1517 roku wielkiego budynku kuchni królewskich w płd.-zach.
części wzgórza38. Istniejące starsze kuchnie, zlokalizowane nieco na
wschód od nowego obiektu, znajdowały się w miejscu, które częściowo
miało zostać zajęte przez nowe skrzydło rezydencji. Rzeczywiście zostały
wyburzone w 1520 roku. Nowy budynek wzniesiono wcześniej, gdyż ma-
jąc w perspektywie dalszą rozbudowę, chciano zapewnić ciągłość obsługi
kulinarnej dworu królewskiego.
W 1518 roku, w dwuskrzydłowej jeszcze rezydencji, odbyły się uro-
czystości, związane ze ślubem Zygmunta z Boną Sforzą. Funkcję wielkiej
sali tanecznej wspominanej w opisie tego wesela39 mogła pełnić aula
s. 63. Z rachunków budowy Wawelu wiadomo, że Florentczyk od 1510 roku sprowadzał
z kamieniołomów w górach kolumny, prawdopodobnie już wstępnie obrobione i przezna-
czone do wykończenia w jego wawelskim warsztacie.
36 Fundament ten jest znacznie mniejszy. Mogło to wynikać z przyczyn technicznych.
Jeśli był fundamentem wtórnym, nie ryzykowano by zapewne wkopu tuż przy starszych
fundamentach pałacu. Mógł to być również fundament, przygotowany już wcześniej pod
konstrukcję pierwotnych krużganków, o nieznanej nam formie, których projekt nigdy nie
doczekał się realizacji. W takim wypadku można by założyć, że miała to być struktura
skromniejsza od tej, zaprojektowanej przez Florentczyka, nie wymagająca tak potężnego
fundamentowania. Jak się okazało, wytrzymała również większe obciążenie, zwłaszcza że
funkcję wspierającą spełniały też ściany pałacu.
37 A. Fischinger, Rzymskie odniesienia renesansowego zamku..., s. 226. Badacz ten
datuje krużganki na lata 1515-1516. Jednak w moim przekonaniu ramy czasowe budowy
renesansowych loggii Wawelu należy rozszerzyć o kilka lat wstecz. Do przebadania pozo-
staje problem chronologii najwyższej kondygnacji krużganków, być może dodanej później.
Ponadto nie do zaakceptowania jest propozycja Pianowskiego, który w tej fazie przebudo-
wy Wawelu umieszcza wykonanie galerii strzelniczych wieńczących mury pałacowych
skrzydeł, zob. Z. Pianowski, op. cit., s. 54. Badacz ten dochodzi do takich wniosków na
podstawie analizy materiału ceglanego w tych miejscach, których nie przemurowali Au-
striacy w XIX w. Różnice materiałowe wynikają jednak z tego, że mirr w tej partii ucier-
piał na skutek pożaru w XVIII wieku i został przelicowany z inicjatywy biskupa Szaniaw-
skiego. Sprawozdanie biskupa z prac budowlanych w latach 1728-1729 por. A. Chmiel, op.
cit., s. 789; por. także: R. Skowron, Nowe źródła do odbudowy zamku królewskiego na
Wawelu po pożarze w roku 1702, „Studia Waweliana” VI/VTI (1997/1998), s. 187-191.
38 Wspomina o tym anonimowy autor Kontynuacji Rocznika Świętokrzyskiego: MPH,
3, s. 91. Prace mógł nadzorować wspomniany wcześniej mistrz Benedykt.
39 Opis autorstwa Decjusza vr. Acta Tomiciana, 4, 1516-1518, wyd. T. Działyński, Po-
znań 1855, s. 318, 320-321. Tam też potwierdzenie, że w 1518 roku gromadzono już mate-
riał pod dalszą rozbudowę rezydencji.
TOMASZ RATAJCZAK
przy skrzydle zachodnim i zachodniej części skrzydła północnego36. Wie-
lokondygnacyjne loggie przy obu pałacowych skrzydłach ukończono być
może już po śmierci Florentczyka w 1516 roku37.
Najpóźniej w trakcie końcowych prac przy skrzydle północnym,
podjęto decyzję o dalszej rozbudowie rezydencji o pałac, który miał sta-
nowić jej skrzydło wschodnie. Świadczy o tym, moim zdaniem, wzniesie-
nie w 1517 roku wielkiego budynku kuchni królewskich w płd.-zach.
części wzgórza38. Istniejące starsze kuchnie, zlokalizowane nieco na
wschód od nowego obiektu, znajdowały się w miejscu, które częściowo
miało zostać zajęte przez nowe skrzydło rezydencji. Rzeczywiście zostały
wyburzone w 1520 roku. Nowy budynek wzniesiono wcześniej, gdyż ma-
jąc w perspektywie dalszą rozbudowę, chciano zapewnić ciągłość obsługi
kulinarnej dworu królewskiego.
W 1518 roku, w dwuskrzydłowej jeszcze rezydencji, odbyły się uro-
czystości, związane ze ślubem Zygmunta z Boną Sforzą. Funkcję wielkiej
sali tanecznej wspominanej w opisie tego wesela39 mogła pełnić aula
s. 63. Z rachunków budowy Wawelu wiadomo, że Florentczyk od 1510 roku sprowadzał
z kamieniołomów w górach kolumny, prawdopodobnie już wstępnie obrobione i przezna-
czone do wykończenia w jego wawelskim warsztacie.
36 Fundament ten jest znacznie mniejszy. Mogło to wynikać z przyczyn technicznych.
Jeśli był fundamentem wtórnym, nie ryzykowano by zapewne wkopu tuż przy starszych
fundamentach pałacu. Mógł to być również fundament, przygotowany już wcześniej pod
konstrukcję pierwotnych krużganków, o nieznanej nam formie, których projekt nigdy nie
doczekał się realizacji. W takim wypadku można by założyć, że miała to być struktura
skromniejsza od tej, zaprojektowanej przez Florentczyka, nie wymagająca tak potężnego
fundamentowania. Jak się okazało, wytrzymała również większe obciążenie, zwłaszcza że
funkcję wspierającą spełniały też ściany pałacu.
37 A. Fischinger, Rzymskie odniesienia renesansowego zamku..., s. 226. Badacz ten
datuje krużganki na lata 1515-1516. Jednak w moim przekonaniu ramy czasowe budowy
renesansowych loggii Wawelu należy rozszerzyć o kilka lat wstecz. Do przebadania pozo-
staje problem chronologii najwyższej kondygnacji krużganków, być może dodanej później.
Ponadto nie do zaakceptowania jest propozycja Pianowskiego, który w tej fazie przebudo-
wy Wawelu umieszcza wykonanie galerii strzelniczych wieńczących mury pałacowych
skrzydeł, zob. Z. Pianowski, op. cit., s. 54. Badacz ten dochodzi do takich wniosków na
podstawie analizy materiału ceglanego w tych miejscach, których nie przemurowali Au-
striacy w XIX w. Różnice materiałowe wynikają jednak z tego, że mirr w tej partii ucier-
piał na skutek pożaru w XVIII wieku i został przelicowany z inicjatywy biskupa Szaniaw-
skiego. Sprawozdanie biskupa z prac budowlanych w latach 1728-1729 por. A. Chmiel, op.
cit., s. 789; por. także: R. Skowron, Nowe źródła do odbudowy zamku królewskiego na
Wawelu po pożarze w roku 1702, „Studia Waweliana” VI/VTI (1997/1998), s. 187-191.
38 Wspomina o tym anonimowy autor Kontynuacji Rocznika Świętokrzyskiego: MPH,
3, s. 91. Prace mógł nadzorować wspomniany wcześniej mistrz Benedykt.
39 Opis autorstwa Decjusza vr. Acta Tomiciana, 4, 1516-1518, wyd. T. Działyński, Po-
znań 1855, s. 318, 320-321. Tam też potwierdzenie, że w 1518 roku gromadzono już mate-
riał pod dalszą rozbudowę rezydencji.