DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Ratajczak, Tomasz: Podróże władcy i architektura: przebudowa królewskich rezydencji za panowania Zygmunta Starego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28196#0036
34
TOMASZ RATAJCZAK
często wykorzystywanej podczas ślubów córek królewskich108. Jednak
w 1513 roku, podczas pobytu w Poznaniu Zygmunta Starego, król wraz
z żoną Barbarą Zapolya, zatrzymał się w gościnie u biskupa Jana Lu-
brańskiego, w jego pałacu na Ostrowie Tumskim. Tam przyszła na świat
pierwsza córka pary królewskiej, Jadwiga109. Wynika z tego, że zamek
poznański nie spełniał już w tym czasie standardów godnego mieszkania
władcy. Była to zresztą ostatnia wizyta króla z dynastii Jagiellonów
w Wielkopolsce.
Dzieła przebudowy średniowiecznego zamku królewskiego podjął się
starosta generalny Wielkopolski Andrzej Łukasz Górka, przed 1536 ro-
kiem110. Nie znamy jednak dokładnie formy wzniesionej przez niego re-
zydencji, która krótko po ukończeniu spłonęła w 1536 roku111. Po pożarze
odbudowę zamku podjął kolejny starosta generalny, syn Andrzeja Łuka-
sza, Andrzej Górka, jeden z najpotężniejszych możnowładców w Koro-
nie112. Prace na zamku prowadzono zapewne równolegle z przebudową
jego rodowej rezydencji, położonej w sąsiedztwie rynku poznańskiego.
Świadczą o tym m.in. pozostałości detalu architektonicznego pochodzą-
cego z zamku, analogiczne do dekoracji miejskiego pałacu wielmoży. Po-
wstały w tym czasie na zamku poznańskim nowy budynek mieszkalny,
o charakterystycznej bryle, rozczłonowanej czterema poprzecznymi dacha-
mi dwuspadowymi, wspartymi na murach szczytowych, wykorzystywał
jedynie część powierzchni użytkowej dawnej rezydencji królewskiej113.
Było to charakterystyczne dla działań budowlanych, podejmowanych
przez wielu polskich starostów. Mimo że sprawowany przez Andrzeja
Górkę urząd państwowy nominalnie ograniczał się do administrowania
własnością królewską, przebudowany przez niego dawny zamek królew-
ski w Poznaniu, podobnie jak wiele innych wyżej wymienionych, stał się
de facto prywatną rezydencją starościńską, która poprzez ukształtowa-
nie wnętrz i program renesansowych dekoracji architektonicznych, speł-
niała wymogi reprezentacji i podkreślenia prestiżu ambitnego możno-
władcy.
los Por. nota katalogowa w pracy Rajzera, tam dalsza literatura. Na zamku poznań-
skim odbyło się m.in. wesele Jadwigi, córki Kazimierza Jagiellończyka, wychodzącej za
mąż za księcia Jerzego Bawarskiego.
109 U. Borkowska, Królewna Jadwiga i jej książeczka do nabożeństwa, „Roczniki
Humanistyczne” 35 (1987), z. 2, s. 85.
110 J. Skuratowicz, Zamek starostów generalnych Wielkopolski, „Kronika Miasta Po-
znania” 2005, nr 4, s. 162.
131 Ibidem, s. 166-167.
112 Takie następstwo na urzędzie w obrębie jednej rodziny zdarzało się wtedy często
i prowadziło na ogół do powstania specyficznych „dynastii” starościńskich, które dzierżyły
władzę w regionie przez kilka pokoleń.
113 Ibidem, s. 168-172.
TOMASZ RATAJCZAK
często wykorzystywanej podczas ślubów córek królewskich108. Jednak
w 1513 roku, podczas pobytu w Poznaniu Zygmunta Starego, król wraz
z żoną Barbarą Zapolya, zatrzymał się w gościnie u biskupa Jana Lu-
brańskiego, w jego pałacu na Ostrowie Tumskim. Tam przyszła na świat
pierwsza córka pary królewskiej, Jadwiga109. Wynika z tego, że zamek
poznański nie spełniał już w tym czasie standardów godnego mieszkania
władcy. Była to zresztą ostatnia wizyta króla z dynastii Jagiellonów
w Wielkopolsce.
Dzieła przebudowy średniowiecznego zamku królewskiego podjął się
starosta generalny Wielkopolski Andrzej Łukasz Górka, przed 1536 ro-
kiem110. Nie znamy jednak dokładnie formy wzniesionej przez niego re-
zydencji, która krótko po ukończeniu spłonęła w 1536 roku111. Po pożarze
odbudowę zamku podjął kolejny starosta generalny, syn Andrzeja Łuka-
sza, Andrzej Górka, jeden z najpotężniejszych możnowładców w Koro-
nie112. Prace na zamku prowadzono zapewne równolegle z przebudową
jego rodowej rezydencji, położonej w sąsiedztwie rynku poznańskiego.
Świadczą o tym m.in. pozostałości detalu architektonicznego pochodzą-
cego z zamku, analogiczne do dekoracji miejskiego pałacu wielmoży. Po-
wstały w tym czasie na zamku poznańskim nowy budynek mieszkalny,
o charakterystycznej bryle, rozczłonowanej czterema poprzecznymi dacha-
mi dwuspadowymi, wspartymi na murach szczytowych, wykorzystywał
jedynie część powierzchni użytkowej dawnej rezydencji królewskiej113.
Było to charakterystyczne dla działań budowlanych, podejmowanych
przez wielu polskich starostów. Mimo że sprawowany przez Andrzeja
Górkę urząd państwowy nominalnie ograniczał się do administrowania
własnością królewską, przebudowany przez niego dawny zamek królew-
ski w Poznaniu, podobnie jak wiele innych wyżej wymienionych, stał się
de facto prywatną rezydencją starościńską, która poprzez ukształtowa-
nie wnętrz i program renesansowych dekoracji architektonicznych, speł-
niała wymogi reprezentacji i podkreślenia prestiżu ambitnego możno-
władcy.
los Por. nota katalogowa w pracy Rajzera, tam dalsza literatura. Na zamku poznań-
skim odbyło się m.in. wesele Jadwigi, córki Kazimierza Jagiellończyka, wychodzącej za
mąż za księcia Jerzego Bawarskiego.
109 U. Borkowska, Królewna Jadwiga i jej książeczka do nabożeństwa, „Roczniki
Humanistyczne” 35 (1987), z. 2, s. 85.
110 J. Skuratowicz, Zamek starostów generalnych Wielkopolski, „Kronika Miasta Po-
znania” 2005, nr 4, s. 162.
131 Ibidem, s. 166-167.
112 Takie następstwo na urzędzie w obrębie jednej rodziny zdarzało się wtedy często
i prowadziło na ogół do powstania specyficznych „dynastii” starościńskich, które dzierżyły
władzę w regionie przez kilka pokoleń.
113 Ibidem, s. 168-172.