42

PIOTR KORDUBA

kuje się kwestie datowania, autorstwa budynków. Kryteria te, choć nie-
wątpliwie kluczowe dla historii sztuki, niewiele się dla badań nad dzie-
jami architektury mieszkalnej przydają. Siłą rzeczy dotykają bowiem
wybranych — „artystycznych” elementów domu. W praktyce ograniczają
one jego problematykę do zmieniającej swój stylistyczny kostium fasady,
a zatem koncentrują się na zagadnieniach — dosłownie i w przenośni -
zewnętrznych względem istoty domu jako miejsca zamieszkania13.
W drugim, powszechniejszym obecnie nurcie pojmowanym najczę-
ściej jako historia architektury, bierze się za punkt wyjścia strukturę
architektoniczną domu co oznacza analizę jego rzutów, przekrojów itp.14
Określa się typ założenia, budowlane przemiany, a niekiedy nawet ana-
lizuje konstrukcyjne cechy obiektu. Wyzyskuje się także wiedzę arche-
ologiczną, porządkującą przede wszystkim wczesne fazy budowlane15.
13 Nie zmienia to jednak faktu, że właściwe ukierunkowanie studiów nad dekoracją
fasad może przynieść bardzo ciekawe wyniki. Przyjrzenie się problemowi nie tyle styli-
stycznych przełomów, co świadomych zapóźnień w ich dekoracji, jako znaku manifesta-
cyjnego odcięcia się zasiedziałych elit miejskich od parweniuszy, pokazuje uwikłanie daw-
nej architektury w rywalizację o społeczny prestiż, F. Kaspar, Bau- und Raumstruktur
stadtischer Bauten ais sozialgeschichtliche Quelle dargestellt an biirgerlichen Bauten des
14. bis 18. Jahrhunderts aud Nordwestdeutschland, (w:) Familie ais sozialer und
historischer Verband. Untersuchung zum Spatmittelalter und zur fruhen Neuzeit, Hrsg.
P. J. Schuler, Sigmaringen 1987, s. 174. Ponadto niezmiennie interesującym terenem
naukowej refleksji jest ideowa warstwa fasadowych dekoracji np. J. Bielak, Ikonografia
Złotej Kamienicy na nowo odczytana, (w:) Mieszczaństwo gdańskie, red. S. Salmonowicz,
Gdańsk 1997, s. 377-392; J. Kohl, Bilderlust am Biirgerhaus - Selbstuerstandiss und
Selbstdarstellung des Burgertums im Wesergebiet zur Zeit der Renaissane, „Architektur
Kunst- und Kulturgeschichte in Nord- und Westdeutschland”, 8, 1997, s. 15-56 oraz
dekoracji we wnętrzu domu, np. M. Barański, Johanna Uphagena romantyczna podróż na
Wschód, (w:) Kamienica..., s. 215-236.
14 Z niedawnych badań tylko: M. Chorowska, Średniowieczna kamienica mieszczań-
ska we Wrocławiu, Wrocław 1994; Tajchman, M. Chorowska, C. Lasota, J. Rozpędowski,
Układ przestrzenny kamienicy Rynek 6 we Wrocławiu w XIII-XVIII wieku, (w:) Architektu-
ra Wrocławia..., s. 139-162; J. T. Frazik, Z badań nad najstarszymi kamienicami Przemy-
śla, (w:) Sztuka Przemyśla..., s. 163-173; idem, Kamienica w Rynku 11 w Przemyślu, (w:)
Sztuka Przemyśla..., s. 174-185; idem, Fasada kamienicy Stramszewiczowskiej w Przemy-
ślu. Problemy badawcze i zagadnienia rewaloryzacji, (w:) Sztuka Przemyśla..., s. 186-202;
M. Chorowska, C. Lasota, Upowszechnienie się mieszkalnej zabudowy murowanej w śred-
niozamożnych miastach na Śląsku w kontekście stanu badań i potrzeb badawczych, (w:)
Dom w mieście..., s. 34-49; M. Małachowicz, Architektura XPV-wiecznej kamienicy Pod
Złotą Marią na ul. Kurzy Targ we Wrocławiu, (w:) Dom w mieście..., s. 110-120; R. Eysy-
montt, Dom mieszczański w Niemczy, (w:) Dom w mieście..., s. 144-162.
15 Badania te są nie tylko wykorzystywane posiłkowo przy analizie architektonicznej,
ale powoli obserwuje się, że stanowią osobną i istotną gałąź w ramach tzw. archeologii
miast, por. C. Buśko, Stan badań..., s. 83-110; M. Chorowska, Średniowieczna kamieni-
ca...-, T. Kozaczewski, Murowane domy XIII wieku we Wrocławiu, (w:) Architektura Wro-
cławia..., s. 9-50; W. Gałka, Z badań nad najstarszą zabudową mieszczańską Poznania
lewobrzeżnego (XIII-XV w.), „Kronika Miasta Poznania” (dalej „KMP”), 4, 1999, s. 7-40;