100

MACIEJ SZYMANOWICZ

w kręgu zainteresowań piktorialistów za sprawą prac Stefana Plater-
-Zyberka czy Witolda Romera, ale prawdziwą eksplozję tej tematyki wy-
wołały wystawy przygotowane w ramach programu Fotografii Ojczystej.
Jednym z najbardziej spektakularnych wydarzeń była zorganizowana
przez Śląskie Towarzystwo Miłośników Fotografii oraz Związek Propa-
gandy Turystyki Województwa Śląskiego wystawa pt. „Piękno Ziemi
Śląskiej”. Wystawa odbyła się w dn. 1-15 listopada 1938 roku w Katowi-
cach w Salach Recepcyjnych Sejmu Śląskiego pod protektoratem Woje-
wody Śląskiego Michała Grażyńskiego. Ekspozycji towarzyszył katalog w
formie albumu z obszernymi tekstami Jana Bułhaka i Gustawa Morcin-
ka. Szczególnie ważny był tekst Bułhaka pt. Istota Fotografii Ojczystej47.
Wystawa ta była, w moim przekonaniu, niezwykle dojrzałą realizacją
postulatów propagandowych w obrębie programu Fotografii Ojczystej.
Politycznie znaczące było miejsce ekspozycji. Podobnie nie bez znaczenia
był temat. Śląsk był bowiem, obok Gdyni i Centralnego Okręgu Przemy-
słowego, ukazywany w propagandzie państwowej jako sztandarowy
przykład modernizacji kraju. Wystawa ta nie przez przypadek uzyskała
wsparcie ze strony władz województwa48. Od czasu ogłoszenia przez wi-
cepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego w czerwcu 1936 roku planu
czteroletniego określającego kierunek rozwoju gospodarki polskiej, mię-
dzy innymi Województwo Śląskie znalazło się w centrum uwagi propa-
gandy państwowej. Plan został oparty na trzech podstawowych założe-
niach: zwiększenie potencjału zbrojeniowego, stworzenie warunków do
systematycznego uprzemysłowienia kraju oraz zaktywizowanie obszarów
wschodniej i zachodniej Polski49. Drugi punkt jest szczególnie dla nas
istotny, gdyż zdecydowana większość inwestycji przemysłowych została
47 Wszystkie informacje podaję za katalogiem wystawy wydanym w 1938 roku pod
tytułem Piękno Ziemi Śląskiej.
48 Na wsparcie tezy o prawdopodobnym dofinansowaniu wystawy przez władzę wo-
jewództwa przytoczmy wypowiedź jednego z uczestników wystawy. Antoni Wieczorek
pisał o wystawie: „katalog jej (...) jest pod każdym względem najpiękniejszym bodaj kata-
logiem wystawy fotografiki, jaki się w Polsce dotychczas ukazał. (...) Pierwsza [wystawa
śląska - M.S.] - jak to zwykle bywa — nie miała tak wielkiego poparcia i protektoratu
Województwa Śląskiego, jak obecna. (...) Obecnie trzeba mu [Śląskiemu Tow. Miłośników
Fotografii - M.S.] powinszować, że zdołało w zgodnej współpracy z Województwem dopro-
wadzić do tak pięknej wystawy” (A. Wieczorek, Na marginesie śląskiej wystawy fotografiki
w Katowicach, „Przegląd Fotograficzny” 1938, nr 10). Biorąc pod uwagę słowa Wieczorka
i fakt, że ekspozycja została zorganizowana w tak znaczącym politycznie miejscu, jak sale
Sejmu Śląskiego, oraz to, że jej tematyka dotyczyła obrazowania ówcześnie najbardziej
zindustrializowanej dzielnicy kraju, której rozwój był mocno eksploatowany w rządowych
wydawnictwach, należy sądzić, że wystawa była wsparta finansowo przez władze. Podob-
nie opublikowanie znakomicie wydanego katalogu o niezwykłej objętości, jak na owe cza-
sy, było najprawdopodobniej efektem dotacji finansowej władz.
49 Z. Landau, W. Roszkowski, Polityka gospodarcza 11RP i PRL, Warszawa 1995, s. 69.