W KIERUNKU TŁUMACZENIA ŻARTU

137

czyta go w swoim języku. Upośledzony o kontekst znajomości filozofii
Wittgensteina odbiorca - nie jest w stanie go odczytać - cytat nie jest
przytoczony, a jedynie wspomniany w tytule. W kontekście odbioru brak
uniwersalnego języka. Tak postrzegany język angielski staje się także
językiem konceptualizmu, który ponadto również nie jest uniwersalny.
Brak cudzysłowu jeśt tu podobnym sygnałem, sytuującym sformułowa-
nie już w otwartej przez późnego Wittgensteina perspektywie filozoficz-
nej - bliżej kontekstu, niźli tekstu. Miejsce przypisu na stronie dzieła
także wydaje się nieprzypadkowe, otóż - to nie artysta podpisuje się pod
Wittgensteinem, to miejsce przypisu zostało podporządkowane sygnatu-
rze artysty umieszczonej — w przeciwieństwie do przypisu — w typowym
dla niej miejscu. Dodatkowo data oraz węgierski szyk podpisu wprowa-
dzają nowy, kulturalny kontekst do „cytatu” z Wittgensteina.
Istotnym pojęciem alternatywnym dla nieistniejącego zdaniem auto-
ra na Węgrzech konceptualizmu, jest wykreowany przez Gyórgy Gala-
ntaia termin „kontekstualizmu”. Propozycja ta, daleka od usiłowania
wykreowania nowego kierunku, ma charakter refleksji i być może dlate-
go właśnie łapie sztukę węgierską in flagranti, konsekwentnie będąc
adekwatną także wobec prac samego artysty. Tak pojmowana kontek-
stualność zasadza się nie tylko na koniecznym uwikłaniu sztuki w kon-
tekst, lecz przede wszystkim na uprzedmiotowieniu go w sztuce. Jawi się
niejako cecha, lecz miara sztuki, nie zniewolenie, lecz uwolnienie.
Praca Gyórgy Galantaia Język jest jednym z kluczowych dzieł arty-
sty. Wykonana w 1984 roku, w którym artysta stworzył książkę podsu-
mowującą dotychczasową twórczość, sama stanowi istotny element dłu-
giej serii prac Galantaia, wykorzystującej wycięte w metalu odrysy
podeszew/śladów artysty - swoiste, choć nie ostateczne, spointowanie
tejże. Tytuł przykuwa uwagę odbiorcy do centralnej formy dzieła - me-
talowej podeszwy, którą każe postrzegać jako język umieszczony w ra-
mach konstrukcji otwartych ust. Choć w tytule brak sugestii partycypa-
cji konstrukcji w znaczeniu dzieła, to ona właśnie rozstrzyga o jego
wizualnej prawomocności. Metalowa forma odizolowana od kontekstu
ramy i tytułu nie jest niczym innym, jak na pierwszy rzut oka rozpozna-
walnym motywem całej serii prac Galantaia, co więcej - nawet w kon-
tekście tych dwóch elementów, nadal pozostaje podeszwą użytą jako ję-
zyk. Nie oznacza to wszakże, iż relacja formy z tytułem jest i pozostaje w
całości oglądu dzieła jednokierunkowa. Pomimo iż słowo tytułu wskazuje
znaczenie formie, samo pozostaje dwuznaczne. Geza Perneczky zasta-
nawia się nad znaczeniem tytułu - węgierskiego nyelu - z jednej strony
przywołując angielskie tłumaczenie - tounge i pisząc o sztuce, która na
dadaistyczny sposób pokazuje nam język, z drugiej niemieckie Sprache,
wspominając, że artyście chodzi raczej o to drugie, mniej oczywiste zna-