266

NICHOLAS MIRZOEFF

od czasów Descartes’a. Tymczasem, podmiot nie biały, queer lub pod-
rzędny w jakikolwiek inny sposób - tego rodzaju podmioty oswoiły się
z obojętnością dyscyplinarnego społeczeństwa. Po prostu, globalny kapi-
tał traktuje Zachód z taką samą obojętnością, jaka niegdyś była zare-
zerwowana dla jego (Zachodu) Innych. Dlaczego właściwie lokalne pro-
blemy artystów brytyjskich powinny obchodzić akademię o globalnym
nastawieniu? Globalizacja nie może oznaczać sytuacji, w której zachodni
badacze mieliby teraz w posiadaniu całą kulę ziemską jako swoją dome-
nę, traktowaną jako forma ich intelektualnego imperium. Jak argumen-
tował Peter Hitchcock: zadaniem kina afrykańskiego jest „przedstawia-
nie Afrykanów Afrykanom” (Hitchcock, 2000, s. 271); rozszerzając ten
pogląd: ludzie na całym świecie, rozmaicie „zorientalizowani” i „upod-
rzędnieni”, powinni przedstawiać siebie sobie. Ważna jest przy tym stała
świadomość globalnego wymiaru podejmowanych działań (Appadurai).
W obszarze kulturze wizualnej oznacza to konieczność patrzenia za po-
mocą transwersalnego spojrzenia z wielu punktów widzenia w poprzek
i wbrew perspektywie imperialnej. Na przykład, implikuje to zwrócenie
uwagi na globalne aspiracje samego panoptycyzmu. Panoptikon został
stworzony wtedy, gdy Bentham skopiował system stosowany przez jego
brata w Rosji po to, by przekonać rząd brytyjskiego do zamiany systemu
deportacji skazanych przestępców do nowej kolonii Australii na system mo-
ralnej dyscypliny, wywiedziony z kolonii jezuickiej w Paragwaju (Foucault).
A to znaczy, że panoptyczna nowoczesność zawsze stanowiła globalny sy-
stem, który jednak nierównomiernie wpłynął na różne części świata.
Obecny moment globalizacji określany jest w sposób szczególny po-
przez kobiece ciało. Globalny kapitał zmienił nie tylko relacje konsump-
cji, ale również relacje produkcji. Według Gayatri Spivak, „kobieta o pod-
rzędnym statusie jest teraz w dużym stopniu podporą produkcji”, przez
ciężką fizyczną pracę, pracę na akord i odtwórczą pracę w niskopłatnych
działach gospodarki. Na tę sytuację Zachód reaguje przemieszczeniem.
To znaczy, że - jak pokazywały powyższe przykłady: od Jennicam do
Sarah Kane — globalizacja na Zachodzie jest postaciowana kulturowo
jako kobieca; przy czym tę ostatnią kategorię należy rozumieć jako spor-
ną kategorię kulturową, a nie to, co biologicznie dane. Jednocześnie, ta
nacechowana płciowo \gender] reprezentacja współczesnej kultury, jak-
kolwiek o proweniencji zachodniej, ma skutki globalne. Sprzeczność,
charakteryzującą ten moment globalizacji, można wyrazić na wiele spo-
sobów; przytoczę tutaj jeden przykład, który wykorzystuję od 2000 roku,
a który nabrał szczególnej aktualności po 11 września. Shirin Neshat,
irańska artystka wideo, pracująca na wygnaniu w Nowym Jorku, zasłu-
żenie stała się globalną gwiazdą dzięki swoim eksploracjom nacecho-
wanego płciowo [gender] podziału w kulturze islamu. Twórczość wideo