DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Dąbrowski, Jakub: Prawo i architektura w zakonie minorytów w XIII wieku: wzajemne związki w kontekście franciszkańskiego ubóstwa
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.29067#0008
6
JAKUB DOBKOWSKI
1) ŚWIĘTY FRANCISZEK O PRAWIE WŁASNOŚCI
A) KONTROWERSJE WOKÓŁ ZAGADNIENIA
Zgodnie z papieskimi orzeczeniami i powstałą na ich podstawie fran-
ciszkańską tradycją - bracia mniejsi nie mogą być właścicielami indywi-
dualnie i we wspólnocie, gdyż zakazuje im tego Reguła ustanowiona
przez założyciela zakonu Świętego Franciszka1. Jednak historycy współ-
cześnie komentujący Regułę zauważają, że Franciszek nigdzie wprost
nie potępia zakonnej własności i pozwala, aby bracia byli w pewnym
zakresie właścicielami dóbr ruchomych i nieruchomych2. Także według
M.D. Lamberta na podstawie nielicznych pism Świętego nie sposób orzec,
iż odrzucał on wszelką własność. Czasownik appropriare, którym Bieda-
czyna posługuje się opisując stosunek braci do własności, nie jest jedno-
znaczny. Porównawcza analiza Franciszkowych tekstów ukazuje, że ter-
min appropriare miał dla niego raczej duchowe, a nie prawne znaczenie3.
Lambert analizuje również wybrane przekazy hagiograficzne - opisy
zdarzeń z 1210 r. z Rivo Torto4 i Porcjunkuli5, a następnie wypadki, któ-
1 Reguła Braci Mniejszych Ś.O. Franciszka. Jej wyjaśnienia przez Mikołaja III i Kle-
mensa V oraz konstytucya Innocentego XI, tłum. ks. dr W. Galant, Przemyśl 1918, s. 10-
16, 51-54; Reguła Braci Mniejszych Ś.O. Franciszka i jej wykład, tłum. O.I. Kmiecik,
Lwów, s. 91-102.
2 L. Hardick, J. Terschlusen, K. Esser, Franciszkańska Reguła życia, Niepokalanów
1988, s. 73, 82-83, 128-130.
3 M.D. Lambert, Franciscan Pouerty. The Doctrine of the Absolute Pouerty of Christ
and the Apostles in the Franciscan Order (1210-1323), Londyn 1961, s. 35-38, 48-51.
4 Jako że bracia wzgardzali wielkimi i pięknymi domami, zamieszkali w opuszczo-
nym schronisku w Rivo Torto. Miejsce było tak ciasne, że Franciszek napisał na belkach
imiona towarzyszy, aby każdy miał własne miejsce do modlitwy i spoczynku. Pewnego
dnia przybył tam jakiś wieśniak z osłem i zaczął zwierzę zachęcać, aby weszło do szopy,
mówiąc: „Wchodź do środka, bo w tym miejscu będzie nam dobrze”. Z tego powodu Franci-
szek opuścił schronisko i przeniósł się do miejsca zwanego Porcjunkulą, gdzie wcześniej
naprawił kościół Najświętszej Marii Panny. „Nie chciał mieć nic na własność, ażeby
wszystko móc posiąść o wiele pełniej w Panu” - kończy opowiadanie Tomasz z Celano:
ICel 42; 44; por. też 3T 55.
5 „Zbiór asyski” podaje, że przeprowadzka z Rivo Torto była przemyślanym posunię-
ciem, a jej bezpośrednią przyczyną był brak kościoła oraz miejsca dla coraz liczniejszych
braci. Franciszek rozpoczął więc poszukiwania jakiegoś małego i ubożuchnego kościoła,
gdzie bracia mogliby odmawiać swoje modlitwy brewiarzowe i by mieli obok niego tylko
jakiś mały i ubożuchny domek zrobiony z gliny i wikliny, gdzie bracia mogliby odpoczywać
i zadbać o swoje potrzeby”, ale ani biskup Asyżu, ani kanonicy św. Rufina nie mogli mu
pomóc. Dopiero opat klasztoru św. Benedykta na górze Subasio podarował Franciszkowi
kościół Matki Bożej z Porcjunkuli - „(...) najuboższy kościół, jaki mieli; był on też uboższy
niż jakikolwiek inny w okolicy miasta Asyż; tego właśnie od dawna pragnął błogosławiony
Franciszek”. Benedyktyni chcieli podarować kościółek Franciszkowi na własność, „(...) jed-
JAKUB DOBKOWSKI
1) ŚWIĘTY FRANCISZEK O PRAWIE WŁASNOŚCI
A) KONTROWERSJE WOKÓŁ ZAGADNIENIA
Zgodnie z papieskimi orzeczeniami i powstałą na ich podstawie fran-
ciszkańską tradycją - bracia mniejsi nie mogą być właścicielami indywi-
dualnie i we wspólnocie, gdyż zakazuje im tego Reguła ustanowiona
przez założyciela zakonu Świętego Franciszka1. Jednak historycy współ-
cześnie komentujący Regułę zauważają, że Franciszek nigdzie wprost
nie potępia zakonnej własności i pozwala, aby bracia byli w pewnym
zakresie właścicielami dóbr ruchomych i nieruchomych2. Także według
M.D. Lamberta na podstawie nielicznych pism Świętego nie sposób orzec,
iż odrzucał on wszelką własność. Czasownik appropriare, którym Bieda-
czyna posługuje się opisując stosunek braci do własności, nie jest jedno-
znaczny. Porównawcza analiza Franciszkowych tekstów ukazuje, że ter-
min appropriare miał dla niego raczej duchowe, a nie prawne znaczenie3.
Lambert analizuje również wybrane przekazy hagiograficzne - opisy
zdarzeń z 1210 r. z Rivo Torto4 i Porcjunkuli5, a następnie wypadki, któ-
1 Reguła Braci Mniejszych Ś.O. Franciszka. Jej wyjaśnienia przez Mikołaja III i Kle-
mensa V oraz konstytucya Innocentego XI, tłum. ks. dr W. Galant, Przemyśl 1918, s. 10-
16, 51-54; Reguła Braci Mniejszych Ś.O. Franciszka i jej wykład, tłum. O.I. Kmiecik,
Lwów, s. 91-102.
2 L. Hardick, J. Terschlusen, K. Esser, Franciszkańska Reguła życia, Niepokalanów
1988, s. 73, 82-83, 128-130.
3 M.D. Lambert, Franciscan Pouerty. The Doctrine of the Absolute Pouerty of Christ
and the Apostles in the Franciscan Order (1210-1323), Londyn 1961, s. 35-38, 48-51.
4 Jako że bracia wzgardzali wielkimi i pięknymi domami, zamieszkali w opuszczo-
nym schronisku w Rivo Torto. Miejsce było tak ciasne, że Franciszek napisał na belkach
imiona towarzyszy, aby każdy miał własne miejsce do modlitwy i spoczynku. Pewnego
dnia przybył tam jakiś wieśniak z osłem i zaczął zwierzę zachęcać, aby weszło do szopy,
mówiąc: „Wchodź do środka, bo w tym miejscu będzie nam dobrze”. Z tego powodu Franci-
szek opuścił schronisko i przeniósł się do miejsca zwanego Porcjunkulą, gdzie wcześniej
naprawił kościół Najświętszej Marii Panny. „Nie chciał mieć nic na własność, ażeby
wszystko móc posiąść o wiele pełniej w Panu” - kończy opowiadanie Tomasz z Celano:
ICel 42; 44; por. też 3T 55.
5 „Zbiór asyski” podaje, że przeprowadzka z Rivo Torto była przemyślanym posunię-
ciem, a jej bezpośrednią przyczyną był brak kościoła oraz miejsca dla coraz liczniejszych
braci. Franciszek rozpoczął więc poszukiwania jakiegoś małego i ubożuchnego kościoła,
gdzie bracia mogliby odmawiać swoje modlitwy brewiarzowe i by mieli obok niego tylko
jakiś mały i ubożuchny domek zrobiony z gliny i wikliny, gdzie bracia mogliby odpoczywać
i zadbać o swoje potrzeby”, ale ani biskup Asyżu, ani kanonicy św. Rufina nie mogli mu
pomóc. Dopiero opat klasztoru św. Benedykta na górze Subasio podarował Franciszkowi
kościół Matki Bożej z Porcjunkuli - „(...) najuboższy kościół, jaki mieli; był on też uboższy
niż jakikolwiek inny w okolicy miasta Asyż; tego właśnie od dawna pragnął błogosławiony
Franciszek”. Benedyktyni chcieli podarować kościółek Franciszkowi na własność, „(...) jed-