Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (19.2008)

76

JACEK KOWALSKI


13. Kamionna, fara. Wspornik, wiązka służek i odziomki wysklepek na
osi wschodniej elewacji chóru. Fot. J. Kowalski

rzeczu rekonstruuje się je tylko teoretycznie, na podstawie samego
układu skarp8, zaś we Wronkach zostało wprawdzie odtworzone podczas
regotyzacji - ale trudno powiedzieć, czy na pewno właściwie. Czy zatem
taki układ sklepień w ogóle zaistniał w Wielkopolsce? Odpowiedź na to
pytanie znajdujemy w Kamionnej. Dotychczasowi badacze nie zauważyli,
że za obecnym ołtarzem barokowym, na ścianie wschodniej chóru, do-
kładnie na linii osiowej skarpy zachował się tu wspornik i spływ żeber
oraz zaczątki wysklepków. Wykonanie sklepienia zostało wprawdzie
zarzucone, lecz niewątpliwie zaczęto je realizować. A zatem sklepienia
tego rodzaju były w Wielkopolsce znane. Skąd tu przywędrowały? Na-
rzuca się wskazanie na Wawel - inspiracja czeska byłaby bardzo mało
prawdopodobna. Kiedy zaś i za pośrednictwem jakiej budowli nastąpiła
recepcja wawelskiego wzoru? Zwracam uwagę na fakt, że jak do tej pory
uważano tutejsze dwuosiowe chóry za pozostające pod wpływem kolegia-
ty w Szamotułach9. Zarówno zwyczajowe datowanie, jak i ranga miej-
scowości (siedziba możnego rodu) rzeczywiście zdają się dawać Szamo-
tułom pierwszeństwo. Co do datowania poszczególnych obiektów, bywa
ono wprawdzie chwiejne (dotkliwie odczuwa się tutaj brak monogra-
ficznego opracowania gotyckiej architektury wielkopolskiej), wystarczy
jednak przyjrzeć się samym wschodnim elewacjom zachowanych świą-

8 Zob. Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, A. Włodarek,
Warszawa 1995, t. II, s. 466, plan nr 266.
9 M. Kutzner, Architektura..., loc. cit.