STANY NIEROZSTRZYGALNOŚCI. „ETYKA EWOLUCYJNA” JANA BERDYSZAKA

165

krzyża” zyskuje na niejednoznaczności. Efektu dopełniają jej skośnie
ścięte brzegi oraz kolorystyka: czerwień połączona z bielą i szarościami.
Jasne elementy „zahaczają” o otwory, niknąć w nich, by zaraz znowu od-
zyskać ciągłość jak w przypadku cienkiej linii, lub zniknąć w nich jak
dzieje się to z biało-szarym obszarem w lewej partii belki. Jak i do czego
taką belkę przybić? Jak poradzić sobie z jej „spojrzeniem”? Jak dźwignąć
ten niespotykany układ szachującej wzajemności, wiodącej nieledwie
do osłupienia? Czy czerwień to krew? Pewna okazuje się jedynie niepew-
ność. „Belka do krzyża” stawia w sytuacji bezradności, konfrontuje z
ustawiczną nieumiejętnością poradzenia sobie z jednoznaczną oceną na-
potykanych okoliczności czy obciążonych tradycją symboli. Uzmysławia,
iż nie można uporać się z niewiadomym - to, co pozostaje to oddawać
spojrzenie tajemnicy, z pokorą poszukiwać odpowiedzi, których nie da się
odnaleźć.


10. Jan Berdyszak, „Belka krzyża transcendentalna”, 1983-1988, akryl, deska, 20 x 233 cm,
fot. J. Bartołowicz

Tytuły kolejnych „Belek krzyża” wiodą ku owemu niewiadomemu,
definiowanemu jako transcendencja - „Belka krzyża transcendentalna”57
jest szaro-czarna z akcentami bieli i błękitu. Wcięta w górnej partii staje
się wyraźnie grubsza na obydwu skrajach, zaś jej centrum wyznaczane
jest przez skośnie poprowadzoną linię korespondującą z innymi zawar-
tymi w całości skosami. Wycięcie zwraca się ku górze, pretenduje do roli
styku dwóch sfer - ciemnego horyzontu ucieleśnianego przez czarno-
szarą partię dolną oraz tego, co ponad horyzontem, sygnalizowane bielą
i błękitem, przenikające i wnikające w otwarte, rozchylone ramiona bel-
ki. Skośna linia w centrum przerywa ciągłość horyzontu, przypomina
klin, wbijający się z góry i przenoszący coś ze świetlistości czy prze-
strzenności obszaru, którego obecność ledwie się rysuje, a jednak jest
wyraziście uchwytna. Gra toczy się o przywołanie transcendencji, „wy-
wabienie” jej z ukrycia, zaproszenie do „posadowienia się” pomiędzy
skrajami belki oraz o wizualizację szczególnego miejsca styku obu sfer -
ziemskiej i ponadziemskiej. Podejmowana jest więc próba uchwycenia

67 1983-1988; 20 x 233 cm; akryl, deska.