DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Grzelczak, Piotr: Sprawa Ks. Szczęsnego Dettloffa, UAM 1953
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.29070#0084
82
PIOTR GRZELCZAK
„Przestało bić serce wodza ludzkości - Wielkiego Stalina"^. Wiadomość
o śmierci Józefa Stalina była sygnałem, który w ZSRS oraz podporząd-
kowanych mu ściśle krajach tzw. „demokracji ludowej" zapoczątkował
gigantyczny żałobny spektakl^. Kult Stalina sięgnął wówczas szczytu,
„podporządkowane mu były ściśle wszystkie środki przekazu, zaanekto-
wał też uwagę ludzi zmuszając ich do zajęcia jasno określonego stanowi-
ska wobec rzeczywistości"W Tego feralnego dnia, ks. prof. Szczęsny
Dettloff umówił się na spotkanie z prof. Zdzisławem Kępińskim, miało
się ono odbyć w godzinach popołudniowych w lokalu Klubu Demokra-
tycznej Profesury w Poznaniu przy Placu Wolności 5N Oczekując na
przybycie swojego współpracownika, ks. prof. Dettloff odbył krótką, nie-
zobowiązującą rozmowę z dwiema pracownicami zatrudnionymi w tym
lokalu na stanowiskach: bufetowej oraz sekretarki technicznej. Zgodnie
z wyjaśnieniami, których kilka dni później był zmuszony udzielić na po-
lecenie rektora UP prof. Jerzego Suszki, przywitał się z personelem sło-
wami: „«złóżmy sobie kondolencje»", a następnie w toku rozmowy przy
stoliku zauważył: „żaden materializm ani inne nastawienie ideologiczne
nie uratują człowieka od śmiercfW W następnych dniach te, dziś wyda-
wać by się mogło nieszkodliwe słowa, oczywiście nie bez udziału władz
partyjnych, wywołały w poznańskim środowisku akademickim prawdzi-
wą „burzę".
Już nazajutrz opisane powyżej „zajście" było znane towarzyszom
z KW PZPR w Poznaniu. Stało się to najprawdopodobniej za sprawą do-
nosu jednej z uczestniczących w nim osób, co wynika z późniejszego bie-
gu wydarzeń. W związku ze śmiercią Józefa Stalina, Wydział Nauki
3 Przesta/o Zńć serce Łcoeńa Zacńhośc: - WA/hiego S/ańna, „Gazeta Poznańska" 1953,
nr 55.
Na temat postaw Polaków wobec śmierci J. Stalina zob. R. Kupiecki, op. cit.,
s. 157-198; M. Zaremba, Opinia pa&iiczna ni Poisce Łeo&ec chorohy i Ś7?iierci Joze/a SYa/h
na, (w:) W/ańza a spoieczeńsńeo ze PPL. Siańia historyczne, red. A. Friszke, Warszawa
2003, s. 19-53.
n R. Kupiecki, op. cit., s. 196.
Poznański Klub Demokratycznej Profesury został powołany do życia 17 XII 1949 r.
Jego działalność, podobnie jak w przypadku reszty stowarzyszeń tego typu ulokowanych
w pozostałych miastach uniwersyteckich, finansował i koordynował Centralny Komitet
Koordynacyjny Demokratycznej Profesury w Warszawie. Głównym zadaniem Klubu była
„współpraca z władzami państwowymi w procesie demokratyzacji szkolnictwa wyższego
oraz oddziaływanie na środowisko naukowe w celu podnoszenia jego poziomu ideolo-
gicznego". Ocena Klubu Demokratycznej Profesury w Poznaniu, Poznań, 30 V 1951 r.,
APP, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu (dalej:
KW PZPR w Poznaniu), sygn. 3325, k. 60.
13 Protokół przyjęcia wyjaśnień ks. prof. Szczęsnego Dettloffa, Poznań, 12 III 1953 r.,
Archiwum UAM, teczka personalna księdza profesora Szczęsnego Dettloffa, sygn.
126/41/10, bp.
PIOTR GRZELCZAK
„Przestało bić serce wodza ludzkości - Wielkiego Stalina"^. Wiadomość
o śmierci Józefa Stalina była sygnałem, który w ZSRS oraz podporząd-
kowanych mu ściśle krajach tzw. „demokracji ludowej" zapoczątkował
gigantyczny żałobny spektakl^. Kult Stalina sięgnął wówczas szczytu,
„podporządkowane mu były ściśle wszystkie środki przekazu, zaanekto-
wał też uwagę ludzi zmuszając ich do zajęcia jasno określonego stanowi-
ska wobec rzeczywistości"W Tego feralnego dnia, ks. prof. Szczęsny
Dettloff umówił się na spotkanie z prof. Zdzisławem Kępińskim, miało
się ono odbyć w godzinach popołudniowych w lokalu Klubu Demokra-
tycznej Profesury w Poznaniu przy Placu Wolności 5N Oczekując na
przybycie swojego współpracownika, ks. prof. Dettloff odbył krótką, nie-
zobowiązującą rozmowę z dwiema pracownicami zatrudnionymi w tym
lokalu na stanowiskach: bufetowej oraz sekretarki technicznej. Zgodnie
z wyjaśnieniami, których kilka dni później był zmuszony udzielić na po-
lecenie rektora UP prof. Jerzego Suszki, przywitał się z personelem sło-
wami: „«złóżmy sobie kondolencje»", a następnie w toku rozmowy przy
stoliku zauważył: „żaden materializm ani inne nastawienie ideologiczne
nie uratują człowieka od śmiercfW W następnych dniach te, dziś wyda-
wać by się mogło nieszkodliwe słowa, oczywiście nie bez udziału władz
partyjnych, wywołały w poznańskim środowisku akademickim prawdzi-
wą „burzę".
Już nazajutrz opisane powyżej „zajście" było znane towarzyszom
z KW PZPR w Poznaniu. Stało się to najprawdopodobniej za sprawą do-
nosu jednej z uczestniczących w nim osób, co wynika z późniejszego bie-
gu wydarzeń. W związku ze śmiercią Józefa Stalina, Wydział Nauki
3 Przesta/o Zńć serce Łcoeńa Zacńhośc: - WA/hiego S/ańna, „Gazeta Poznańska" 1953,
nr 55.
Na temat postaw Polaków wobec śmierci J. Stalina zob. R. Kupiecki, op. cit.,
s. 157-198; M. Zaremba, Opinia pa&iiczna ni Poisce Łeo&ec chorohy i Ś7?iierci Joze/a SYa/h
na, (w:) W/ańza a spoieczeńsńeo ze PPL. Siańia historyczne, red. A. Friszke, Warszawa
2003, s. 19-53.
n R. Kupiecki, op. cit., s. 196.
Poznański Klub Demokratycznej Profesury został powołany do życia 17 XII 1949 r.
Jego działalność, podobnie jak w przypadku reszty stowarzyszeń tego typu ulokowanych
w pozostałych miastach uniwersyteckich, finansował i koordynował Centralny Komitet
Koordynacyjny Demokratycznej Profesury w Warszawie. Głównym zadaniem Klubu była
„współpraca z władzami państwowymi w procesie demokratyzacji szkolnictwa wyższego
oraz oddziaływanie na środowisko naukowe w celu podnoszenia jego poziomu ideolo-
gicznego". Ocena Klubu Demokratycznej Profesury w Poznaniu, Poznań, 30 V 1951 r.,
APP, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Poznaniu (dalej:
KW PZPR w Poznaniu), sygn. 3325, k. 60.
13 Protokół przyjęcia wyjaśnień ks. prof. Szczęsnego Dettloffa, Poznań, 12 III 1953 r.,
Archiwum UAM, teczka personalna księdza profesora Szczęsnego Dettloffa, sygn.
126/41/10, bp.