DOI Heft:
Przekład
DOI Artikel:Henry, Michel; Molińska, Dorota [Übers.]: Zobaczyć niewidzialne: o Kandinskym
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29070#0363
ZOBACZYĆ NIEWIDZIALNE. O KANDINSKYM
361
słowa: ona stwarzała siro/e przedmioty, szła sirq/'ą drogą ku siroim własnym ce-
łom, które znikały we mgle, ona żyła w szrobn królestwie, które było dla mnie
dziwnie zewnętrzne.
Jednakże w tym samym kontekście refleksji nad sztuką, uważaną
w swej specyfice za „dziedzinę samą w sobie, podlegającą swoim włas-
nym i sobie właściwym prawom", ten sam tekst dodaje w temacie tej
„dziedziny samej w sobie": „złączona z innymi tworzy Wiełką Dziedzinę,
którą my możemy jedynie niejasno przeczuwać^". Wielką Dziedziną, któ-
rej koncepcja jest odkrywcza dla ambicji metafizycznych Kandinskiego
i dla mocy jego myśli, nie jest jedynie Sztuka monumentalna, która re-
alizuje syntezę wszystkich istniejących sztuk, to jedność Sztuki i samej
Natury, poza i wbrew różnicy rządzących nimi praw. Przeczuwamy, że
taka jedność istnieje na najgłębszym poziomie, kiedy zwracamy uwagę
na pewne deklaracje Kandinskiego na temat aktu kreacji: to identycz-
ność w efekcie kreacji estetycznej i kreacji kosmosu, która za każdym
razem znajduje swe potwierdzenie - w każdym razie ich podobieństwo,
rodzaj analogii istoty zamiaru i postępowania. Zachowujemy z tego jedy-
nie zapożyczoną z konstatację: „Geneza dzieła ma
charakter kosmiczny".
Jeśli chcemy wyjaśnić kwestię związku natury i sztuki - kwestię
niezbędną dla zrozumienia malarstwa abstrakcyjnego - to właśnie nale-
ży tu zastosować fundamentalne zasady abstrakcji. Te zasady mówią
nam: 1) każdy element pikturalny posiada dwojaki aspekt: zewnętrzny
i wewnętrzny, 2) ta dualistyczna strukturalizacja zjawiskowości dotyczy
każdego możliwego przejawu i przez to wszystkiego, co się nam ukazuje,
wszystkiego co jest. Wynika z tego, że rzeczywistość świata jest taka sa-
ma jak rzeczywistość sztuki, wyczerpując się w obu przypadkach w war-
stwowości widzialnego i niewidzialnego. Oto dlaczego wszystko, co się
objawia w świetle jednego, przynależy tak samo do drugiego, posiada
swą istotę wewnętrzną. Z tej perspektywy nie ma już przeciwstawienia
prostych przedmiotów, wziętych ze świata w ich trywialnej celowości
z barwami i czystymi formami pikturalności. Jedne i drugie niosą w so-
bie -jako warunek ich powołania do istnienia - pierwotny Podział, który
rozgranicza ich objawianie się według dwóch królestw. To zaznaczenie
uniwersalnego znaczenia zasad abstrakcji i ich niezbędnego zastosowa-
nia dla każdego bytu i także dla samego kosmosu, formułuje bez ogródek
rozstrzygający tekst, skryty w przypisie rozprawy i /mm u p/usz-
czyz?m:
Nie wątpimy, że z zasady pod jakimś względem każdy fenomen, cokolwiek by to
nie było, musi się wyrazić także — przez ekspresję swej istoty wewnętrznej - co-
6 Pegards sa /e passe, op. cit., głównie s. 92, 118, 121, 123.
361
słowa: ona stwarzała siro/e przedmioty, szła sirq/'ą drogą ku siroim własnym ce-
łom, które znikały we mgle, ona żyła w szrobn królestwie, które było dla mnie
dziwnie zewnętrzne.
Jednakże w tym samym kontekście refleksji nad sztuką, uważaną
w swej specyfice za „dziedzinę samą w sobie, podlegającą swoim włas-
nym i sobie właściwym prawom", ten sam tekst dodaje w temacie tej
„dziedziny samej w sobie": „złączona z innymi tworzy Wiełką Dziedzinę,
którą my możemy jedynie niejasno przeczuwać^". Wielką Dziedziną, któ-
rej koncepcja jest odkrywcza dla ambicji metafizycznych Kandinskiego
i dla mocy jego myśli, nie jest jedynie Sztuka monumentalna, która re-
alizuje syntezę wszystkich istniejących sztuk, to jedność Sztuki i samej
Natury, poza i wbrew różnicy rządzących nimi praw. Przeczuwamy, że
taka jedność istnieje na najgłębszym poziomie, kiedy zwracamy uwagę
na pewne deklaracje Kandinskiego na temat aktu kreacji: to identycz-
ność w efekcie kreacji estetycznej i kreacji kosmosu, która za każdym
razem znajduje swe potwierdzenie - w każdym razie ich podobieństwo,
rodzaj analogii istoty zamiaru i postępowania. Zachowujemy z tego jedy-
nie zapożyczoną z konstatację: „Geneza dzieła ma
charakter kosmiczny".
Jeśli chcemy wyjaśnić kwestię związku natury i sztuki - kwestię
niezbędną dla zrozumienia malarstwa abstrakcyjnego - to właśnie nale-
ży tu zastosować fundamentalne zasady abstrakcji. Te zasady mówią
nam: 1) każdy element pikturalny posiada dwojaki aspekt: zewnętrzny
i wewnętrzny, 2) ta dualistyczna strukturalizacja zjawiskowości dotyczy
każdego możliwego przejawu i przez to wszystkiego, co się nam ukazuje,
wszystkiego co jest. Wynika z tego, że rzeczywistość świata jest taka sa-
ma jak rzeczywistość sztuki, wyczerpując się w obu przypadkach w war-
stwowości widzialnego i niewidzialnego. Oto dlaczego wszystko, co się
objawia w świetle jednego, przynależy tak samo do drugiego, posiada
swą istotę wewnętrzną. Z tej perspektywy nie ma już przeciwstawienia
prostych przedmiotów, wziętych ze świata w ich trywialnej celowości
z barwami i czystymi formami pikturalności. Jedne i drugie niosą w so-
bie -jako warunek ich powołania do istnienia - pierwotny Podział, który
rozgranicza ich objawianie się według dwóch królestw. To zaznaczenie
uniwersalnego znaczenia zasad abstrakcji i ich niezbędnego zastosowa-
nia dla każdego bytu i także dla samego kosmosu, formułuje bez ogródek
rozstrzygający tekst, skryty w przypisie rozprawy i /mm u p/usz-
czyz?m:
Nie wątpimy, że z zasady pod jakimś względem każdy fenomen, cokolwiek by to
nie było, musi się wyrazić także — przez ekspresję swej istoty wewnętrznej - co-
6 Pegards sa /e passe, op. cit., głównie s. 92, 118, 121, 123.