DOI Heft:
Recenzje i omówienia
DOI Artikel:Skuratowicz, Jan: Uwagi na marginesie książki Andrzeja Fischingera i Marcina Fabiańskiego, "Dzieje budowy renesansowego zamku na Wawelu, około 1504-1548"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29070#0372
370
RECENZJE I OMÓWIENIA
omawianych problemów. Sama narracja ma pewne mankamenty, co jest zapew-
ne wynikiem scalenia i uzupełnienia materiałów pozostałych w rękopisie po
A. Fischingerze, wieloletnim konserwatorze zabytków Wzgórza wawelskiego,
zebranych i zredagowanych przez jego następcę M. Fabiańskiego. Ubocznym
efektem tak tworzonej książki są liczne powtórzenia i brak konsekwencji i ja-
sności niektórych opierających się na źródłach, wywodów, zwłaszcza że przywo-
ływane w książce źródła, w tym głównie rachunki budowlane, są niekompletne
i często od badacza zależy interpretacja poszczególnych zapisów. W niniejszym
omówieniu zwrócę uwagę na kilka zagadnień, które, moim zdaniem, nie zostały
dostatecznie omówione, albo ich interpretacja nie została dokonana w sposób
przekonywający.
Podstawą prezentowania wyników badań tak ważnego obiektu architekto-
nicznego jak zamek na Wawelu są plany poszczególnych kondygnacji wraz
z propozycjami rozwarstwienia zachowanych murów na poszczególne etapy bu-
dowlane. Analiza planów nasuwa szereg wątpliwości, których nie rozwiewa lek-
tura książki. Zaprezentowane plany są w wielu wypadkach różne (wręcz
sprzeczne) od tych znanych z wcześniejszych opracowań, chociażby Z. Pianow-
skiego. Różnie określany jest m.in. zasięg zachowanych murów średniowiecz-
nych. Z recenzowanej książki wynikałoby między innymi, że mur piwnic od pół-
nocy części zachodniej skrzydła północnego jest gotycki, gdy w opracowaniu
Pianowskiego mur ten oznaczony jest jako nowożytny. Ściana pomiędzy zachod-
nią częścią skrzydła północnego a wschodnią jest w piwnicy związana z rozbu-
dową zamku (już za Zygmunta) w kierunku do Kurzej Nogi, gdy w rzeczywisto-
ści na tym poziomie jest to jeszcze starsza ściana gotycka, choć - co prawda
mocno - przekształcana. Błąd (jeśli to błąd) ten został powtórzony na planie par-
teru, z czego wynikałby bardzo ciekawy wniosek, że podczas wznoszenia części
zachodniej skrzydła północnego nie istniała na poziomie parteru i pięter zamy-
kająca ściana szczytowa, a ściany północna i południowa kończyłyby się jakby
„strzępiami" pod projektowaną przyszłą rozbudowę skrzydła. Nic jednak na taką
koncepcję nie wskazuje.
Zaznaczona jako renesansowa ściana dzieląca pierwotną sień w skrzydle
północnym (u Fischingera i Fabjańskiego, dalej jako FF, nr 15) wyraźnie zmie-
nia pierwotny układ okien tej części skrzydła i, jak się wydaje, jest dziełem
przebudowy z czasów Trevana i wstawienia tu nowoczesnej klatki Senatorskiej.
Plany wymagają dodatkowego komentarza; często na planach następujące
po sobie pomieszczenia mają różne grubości ścian. Raz jest to gruba ściana ze-
wnętrzna a cienka od dziedzińca; natomiast w sąsiedniej piwnicy w skrzydle
północnym jest odwrotnie. Jeśli to nie jest pomyłka rysownika, to sprawa jest
dosyć zagadkowa. Podobne problemy pojawiają się na rzutach skrzydła zachod-
niego, gdzie niektóre ściany (FF, piętro nr 29) wykonane z cegły mają niewytłu-
maczalnie różną grubość w ramach jednego pomieszczenia. Na rzucie piwnic
(FF) nie został zaznaczony charakterystyczny narożnik na styku pomieszczeń
28 i 29, będący pozostałością wcześniejszego budynku średniowiecznego, którego
obecność zaznaczona jest w opracowaniu Stępnia. Jeśli więc skrzydło, jak piszą
RECENZJE I OMÓWIENIA
omawianych problemów. Sama narracja ma pewne mankamenty, co jest zapew-
ne wynikiem scalenia i uzupełnienia materiałów pozostałych w rękopisie po
A. Fischingerze, wieloletnim konserwatorze zabytków Wzgórza wawelskiego,
zebranych i zredagowanych przez jego następcę M. Fabiańskiego. Ubocznym
efektem tak tworzonej książki są liczne powtórzenia i brak konsekwencji i ja-
sności niektórych opierających się na źródłach, wywodów, zwłaszcza że przywo-
ływane w książce źródła, w tym głównie rachunki budowlane, są niekompletne
i często od badacza zależy interpretacja poszczególnych zapisów. W niniejszym
omówieniu zwrócę uwagę na kilka zagadnień, które, moim zdaniem, nie zostały
dostatecznie omówione, albo ich interpretacja nie została dokonana w sposób
przekonywający.
Podstawą prezentowania wyników badań tak ważnego obiektu architekto-
nicznego jak zamek na Wawelu są plany poszczególnych kondygnacji wraz
z propozycjami rozwarstwienia zachowanych murów na poszczególne etapy bu-
dowlane. Analiza planów nasuwa szereg wątpliwości, których nie rozwiewa lek-
tura książki. Zaprezentowane plany są w wielu wypadkach różne (wręcz
sprzeczne) od tych znanych z wcześniejszych opracowań, chociażby Z. Pianow-
skiego. Różnie określany jest m.in. zasięg zachowanych murów średniowiecz-
nych. Z recenzowanej książki wynikałoby między innymi, że mur piwnic od pół-
nocy części zachodniej skrzydła północnego jest gotycki, gdy w opracowaniu
Pianowskiego mur ten oznaczony jest jako nowożytny. Ściana pomiędzy zachod-
nią częścią skrzydła północnego a wschodnią jest w piwnicy związana z rozbu-
dową zamku (już za Zygmunta) w kierunku do Kurzej Nogi, gdy w rzeczywisto-
ści na tym poziomie jest to jeszcze starsza ściana gotycka, choć - co prawda
mocno - przekształcana. Błąd (jeśli to błąd) ten został powtórzony na planie par-
teru, z czego wynikałby bardzo ciekawy wniosek, że podczas wznoszenia części
zachodniej skrzydła północnego nie istniała na poziomie parteru i pięter zamy-
kająca ściana szczytowa, a ściany północna i południowa kończyłyby się jakby
„strzępiami" pod projektowaną przyszłą rozbudowę skrzydła. Nic jednak na taką
koncepcję nie wskazuje.
Zaznaczona jako renesansowa ściana dzieląca pierwotną sień w skrzydle
północnym (u Fischingera i Fabjańskiego, dalej jako FF, nr 15) wyraźnie zmie-
nia pierwotny układ okien tej części skrzydła i, jak się wydaje, jest dziełem
przebudowy z czasów Trevana i wstawienia tu nowoczesnej klatki Senatorskiej.
Plany wymagają dodatkowego komentarza; często na planach następujące
po sobie pomieszczenia mają różne grubości ścian. Raz jest to gruba ściana ze-
wnętrzna a cienka od dziedzińca; natomiast w sąsiedniej piwnicy w skrzydle
północnym jest odwrotnie. Jeśli to nie jest pomyłka rysownika, to sprawa jest
dosyć zagadkowa. Podobne problemy pojawiają się na rzutach skrzydła zachod-
niego, gdzie niektóre ściany (FF, piętro nr 29) wykonane z cegły mają niewytłu-
maczalnie różną grubość w ramach jednego pomieszczenia. Na rzucie piwnic
(FF) nie został zaznaczony charakterystyczny narożnik na styku pomieszczeń
28 i 29, będący pozostałością wcześniejszego budynku średniowiecznego, którego
obecność zaznaczona jest w opracowaniu Stępnia. Jeśli więc skrzydło, jak piszą