PARTYKULARNE ZNACZENIA NOWOCZESNOŚCI

263

niem odczytów przybyło wielu znaczących łudzi kulturyUĄ a uczestnicy
wystawy dostarczyli ponad 200 prac na papierze (niemal dwukrotnie
więcej niż obrazów)^ jest też zrozumiałe, że o wprowadzeniu krzeseł
i stelaży nie przesądziła bynajmniej chęć nawiązania do gestu Ducham-
pa. Użycie tych ostatnich nie wymagało ponadto dużych nakładów finan-
sowych, co nie było bez znaczenia, skoro całość listopadowej subwencji
Ministerstwa Kultury na organizację ekspozycji (25 000 zł) pochłonę-
ły koszty oprawy płócien ledwie 13 uczestników pokazu^. Ingerencje
w przestrzeń sali głównej, którym Porębski wtórnie nadał rys surreali-
styczny, miały zatem praktyczne uzasadnienie, nie odbiegając od zwy-
czajowych rozwiązań wystawienniczych.
Powszechne przyjęcie wykładni krytyka świadczy nie tylko o jego
autorytecie, ale też o uprzywilejowaniu Wystawy Sztuki Nowoczesnej
w pisarstwie historyczno-artystycznym, gdzie uważa się ją za ukorono-
wanie wcześniejszych działań krakowian i warszawiaków. Fakty zaprze-
czają jednak tej linearnej i jawnie wartościującej narracji. To, jak bardzo
pokaz w Pałacu Sztuki był zachowawczy, jeśli chodzi o organizację prze-
strzeni, można ocenić dopiero wówczas, gdy porówna się go do śmiałych
eksperymentów z wizualnością ekspozycji w warszawskim Klubie Mło-
dych Artystów i Naukowców. 7 niepublikowanych fotografii z wystawy
rysunków Adama Marczyńskiego^ ukazuje monumentalne obramienia
sięgające pod sufit, w takim samym zagęszczeniu rozmieszczone na całej
powierzchni sali. Ponieważ każdą z niewielkich prac zawieszono w środ-
ku gigantycznej ramy, a stelaże przecinały się pod różnymi kątami,
w efekcie to tutaj, nie zaś w gmachu TPSP, powstał przestrzennie złożo-
ny układ, nie bardzo odległy od poszukiwań Kieslera.
Zanegowanie awangardowości układu obrazów i organizacji prze-
strzeni na pokazie „Nowoczesnych" z pewnością zmienia jego percepcję.
Jeśliby jednak na tym poprzestać, uzyska się tylko tradycyjny obraz na-
pięcia między Centrum a peryferiami. Jak postuluje Piotr Piotrowski,
należy raczej spytać o partykularne znaczenia tego, co robiono w odnie-
sieniu do i zarazem poza zachodniocentrycznym kanonem^. Innymi
Na wernisażu obecni byli m.in.: H. Blum; J. E. Dutkiewicz; F. Kopera; dyrektor
TPSP T. Piotrowski; Maria Rzepińska; sekretarz TPSP R. Scipio; K. Wyka.
12° Na podstawie katalogu można wskazać 214 prace na papierze, cfg było ich
jednak więcej, ponieważ w spisie informowano niekiedy tylko o technice prac, nie podając
ich liczby. Zob. WAręgM..., t. 1, s. 47-59.
121 Zob. rozliczenie kasowe ministerialnej subwencji, (w:) WAręgrr.., t. 1, s. 60.
122 Zob. Zespół 325 Klub Młodych Artystów i Naukowców, teczka 5 Archiwum Foto-
grafii KMAiN 1947-1949 Zbiór wystaw plastyków, Archiwum Akt Nowych w Warszawie.
W materiałach nie podano daty wystawy.
123 p Piotrowski, O huJocA g7osacA Aistoru „Artium Quaestiones", XVII, Po-
znań 2006, s. 195-214.