DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.26552#0015
1. STAN BADAŃ NAD DZIAŁALNOŚCIĄ FUNDATORSKĄ MAGNATERII
W RZECZYPOSPOLITEJ W XVIII WIEKU
Badania nad inicjatywami i fundacjami artystycznymi poszczególnych przedstawicieli rodzin
magnackich Rzeczypospolitej w XVIII wieku zaowocowały licznymi publikacjami i objęły wła-
ściwie wszystkie znaczące rody arystokratyczne. Szczególne miejsce w literaturze zajmuje oczy-
wiście monumentalne opracowanie Romana Aftanazego, poświęcone rezydencjom magnackim
Rzeczypospolitej, będącym, niejako naturalnie, głównymi ośrodkami działalności artystycznej
poszczególnych dworów1. Na uwagę zasługują opracowania dotyczące artystów pracujących dla
hetmana Adama Mikołaja Sieniawskiego (1666-1726), a przede wszystkim dworu artystycznego
jego małżonki Elżbiety z Lubomirskich (1669-1729), chyba najczęściej i najszerzej analizowanego
przez wielu badaczy2, jak również ich wnuczki Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej (1733—1816)3.
Szczególnie obfita jest literatura poświęcona inicjatywom artystycznym hetmana wielkiego ko-
ronnego i kasztelana krakowskiego Jana Klemensa Branickiego (1689-1771)4. Trzeba także od-
notować studia odnoszące się do artystów i inicjatyw Pawła Karola (1680-1750) i Barbary z Du-
ninów Sanguszków (1718-1791) oraz niektórych fundacji ich synów, opracowane głównie przez
Józefa Skrabskiego5. Wyjątkowe miejsce w literaturze historyczno-artystycznej zajmują realizacje
powstałe pod patronatem Radziwiłłów — Anny Katarzyny z Sanguszków (1676-1746) oraz jej sy-
nów: ordynata nieświeskiego i ołyckiego, wojewody wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego
Michała Kazimierza „Rybeńki” (1702-1762), jego młodszego brata, pana na Białej, Hieronima Llo-
riana (1715-1760) oraz syna pierwszego z nich, Karola Stanisława „Panie Kochanku” (1734-1790)6.
1. Aftanazy; zob. też: Kowalczyk 1997a.
2. Bohdziewicz 1964; Gajewski 1984; Gajewski 1988; Zwierzchowski 2005; a zwłaszcza ostatnio prace: Nestorow
2005; Nestorow 2006a; Nestorow 2006b; Nestorow 2008a; Nestorow 2008b. Rafał Nestorow przygotowuje pracę
doktorską poświęconą rezydencjom Adama Mikołaja i Elżbiety Sieniawskich. Na temat działalności politycznej
Elżbiety zob.: Popiołek 1996.
3. Majewska-Maszkowska 1976.
4. Poza podstawowymi artykułami Jana Glinki — Glinka 1938/1939; Glinka 1939; Glinka 1961 — zob. też: Szul-
borski 1986; Kowalczyk 1988; a przede wszystkim najszersze opracowanie — Kowecka 1991, oraz artykuły:
Oleńska 1997; Oleńska 1998; Noworolska 2004; Oleńska 2004a; Oleńska 2004b; Żórawska-Witkowska 2005;
Oleńska 2005; Oleńska 2008. W tejże pracy najpełniejsze zestawienie wcześniejszej literatury. Bardzo dziękuję
Autorce za udostępnienie maszynopisu nieopublikowanej jeszcze dysertacji. Zob. także opracowania: Nieciecki
1998; Nieciecki 2000; Nieciecki 2001a; Nieciecki 2001b; Wątroba 2001; Nieciecki 2006 (tu odwołania do pozo-
stałych prac autora dotyczących Antoniego Herliczki, nadwornego malarza Jana Klemensa Branickiego: przyp.
31-34); Nieciecki 2008.
5. Skrabski 2002; Skrabski 2004; Skrabski 2006; Skrabski 2007a; Skrabski 2007b; Skrabski 2007c; zob. też: Ałeksan-
drowska 1992; Popiołek 2002, s. 587-588; Popiołek 2003, s. 13,35,144,145,244, 263,269, 314; Berkowski 2004;
Nestorow 2007; Komorowski 2007; Betlej 2007a; Rolska-Boruch 2007, a ostatnio Jakuboszczak 2008.
6. Próbę całościowego, przekrojowego ujęcia tematyki mecenatu radziwiłłowskiego podjął Sajkowski 1965; ponad-
to zob.: Kondratiuk 1986; Karkucińska 1990; Mikocka-Rachubowa 1989; Chrościcki 1989b; Kowalczyk 1995a;
9
W RZECZYPOSPOLITEJ W XVIII WIEKU
Badania nad inicjatywami i fundacjami artystycznymi poszczególnych przedstawicieli rodzin
magnackich Rzeczypospolitej w XVIII wieku zaowocowały licznymi publikacjami i objęły wła-
ściwie wszystkie znaczące rody arystokratyczne. Szczególne miejsce w literaturze zajmuje oczy-
wiście monumentalne opracowanie Romana Aftanazego, poświęcone rezydencjom magnackim
Rzeczypospolitej, będącym, niejako naturalnie, głównymi ośrodkami działalności artystycznej
poszczególnych dworów1. Na uwagę zasługują opracowania dotyczące artystów pracujących dla
hetmana Adama Mikołaja Sieniawskiego (1666-1726), a przede wszystkim dworu artystycznego
jego małżonki Elżbiety z Lubomirskich (1669-1729), chyba najczęściej i najszerzej analizowanego
przez wielu badaczy2, jak również ich wnuczki Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej (1733—1816)3.
Szczególnie obfita jest literatura poświęcona inicjatywom artystycznym hetmana wielkiego ko-
ronnego i kasztelana krakowskiego Jana Klemensa Branickiego (1689-1771)4. Trzeba także od-
notować studia odnoszące się do artystów i inicjatyw Pawła Karola (1680-1750) i Barbary z Du-
ninów Sanguszków (1718-1791) oraz niektórych fundacji ich synów, opracowane głównie przez
Józefa Skrabskiego5. Wyjątkowe miejsce w literaturze historyczno-artystycznej zajmują realizacje
powstałe pod patronatem Radziwiłłów — Anny Katarzyny z Sanguszków (1676-1746) oraz jej sy-
nów: ordynata nieświeskiego i ołyckiego, wojewody wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego
Michała Kazimierza „Rybeńki” (1702-1762), jego młodszego brata, pana na Białej, Hieronima Llo-
riana (1715-1760) oraz syna pierwszego z nich, Karola Stanisława „Panie Kochanku” (1734-1790)6.
1. Aftanazy; zob. też: Kowalczyk 1997a.
2. Bohdziewicz 1964; Gajewski 1984; Gajewski 1988; Zwierzchowski 2005; a zwłaszcza ostatnio prace: Nestorow
2005; Nestorow 2006a; Nestorow 2006b; Nestorow 2008a; Nestorow 2008b. Rafał Nestorow przygotowuje pracę
doktorską poświęconą rezydencjom Adama Mikołaja i Elżbiety Sieniawskich. Na temat działalności politycznej
Elżbiety zob.: Popiołek 1996.
3. Majewska-Maszkowska 1976.
4. Poza podstawowymi artykułami Jana Glinki — Glinka 1938/1939; Glinka 1939; Glinka 1961 — zob. też: Szul-
borski 1986; Kowalczyk 1988; a przede wszystkim najszersze opracowanie — Kowecka 1991, oraz artykuły:
Oleńska 1997; Oleńska 1998; Noworolska 2004; Oleńska 2004a; Oleńska 2004b; Żórawska-Witkowska 2005;
Oleńska 2005; Oleńska 2008. W tejże pracy najpełniejsze zestawienie wcześniejszej literatury. Bardzo dziękuję
Autorce za udostępnienie maszynopisu nieopublikowanej jeszcze dysertacji. Zob. także opracowania: Nieciecki
1998; Nieciecki 2000; Nieciecki 2001a; Nieciecki 2001b; Wątroba 2001; Nieciecki 2006 (tu odwołania do pozo-
stałych prac autora dotyczących Antoniego Herliczki, nadwornego malarza Jana Klemensa Branickiego: przyp.
31-34); Nieciecki 2008.
5. Skrabski 2002; Skrabski 2004; Skrabski 2006; Skrabski 2007a; Skrabski 2007b; Skrabski 2007c; zob. też: Ałeksan-
drowska 1992; Popiołek 2002, s. 587-588; Popiołek 2003, s. 13,35,144,145,244, 263,269, 314; Berkowski 2004;
Nestorow 2007; Komorowski 2007; Betlej 2007a; Rolska-Boruch 2007, a ostatnio Jakuboszczak 2008.
6. Próbę całościowego, przekrojowego ujęcia tematyki mecenatu radziwiłłowskiego podjął Sajkowski 1965; ponad-
to zob.: Kondratiuk 1986; Karkucińska 1990; Mikocka-Rachubowa 1989; Chrościcki 1989b; Kowalczyk 1995a;
9