Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (28.1966)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

architektury na przełomie XIII
i XIV w. w Polsce.
2. Rozwiązanie przestrzenne kościo-
ła wiejskiego na omawianym te-
renie było w tym okresie prawie
wyłącznie funkcjonalne, typowe
i powtarzalne, zamykające się w
zaznaczonych odmianach uchwy-
conych rozwojowo.
3. Zgrupowanie omówionych koś-
ciołów nie jest odosobnione w
ramach dzisiejszych granic admi-
nistracyjnych, lecz wiąże się z te-
renami Dolnego Śląska. Charak-
ter omówionego zespołu nabiera
jednak indywidualności pod ką-
tem niektórych szczegółowych
punktów widzenia. Na przykład:
przeciwstawienie dwóch podsta-
wowych typów układu prze-
strzennego na Śląsku Opolskim —
siedmiu rozróżnianym na Dolnym
Śląsku; uzasadniony geograficz-
nie, przeważający procent bu-
dowli ceglanych w stosunku do
kamiennych (sytuacja odwrotna
niż na Dolnym Śląsku); właśnie
na niektórych terenach Opolsz-
czyzny występowało zagęszczenie
wczesnego budownictwa cegla-
nego na wsi.
4. Położenie granicy między koś-
ciołami .„romańskimi”, takimi jak
Pakosławice, Kępnica, Wierzbię-
cice, czy Domaszkowice — a in-
nymi, których istotne cechy (poza
apsydą oczywiście) nie wykazują
zasadniczych różnic — jest sztucz-
ne i nie do utrzymania. Można
stwierdzić, że równolegle z bu-
dowlami „apsydowymi” powsta-
wały kościoły pozbawione apsyd,
oraz, że ich odpowiednie elemen-
ty konstrukcyjne i zdobnicze były
wspólne czasowo i typologicznie.
Przemiany stylowe od wygasają-
cego romanizmu do konsekwent-
nego, konstrukcyjnego schematu
gotyku, następowały z powierz-
chownym zrazu przejęciem nie-
których elementów, takich jak



II. 16. Kałków. Służka w transepcie. (Fot. T. Chrzanowski)
— II. 17. Pisarzowice. Wiązka służek w prezbiterium. —
II. 18. Rogów Opolski.. Służka w prezbiterium. (Fot. M.
Kornecki).

łuk ostry, niektóre formy i szcze-
góły zasklepienia oraz motywy
ornamentalne, podczas gdy ca-
łość budowli nie była jeszcze go-
tycka. Powstanie gotyckiego koś-
cioła na wsi opolskiej nie będzie
mogło być zatem odnotowane
przed XIV w.
5. Pozostaje jeszcze sprawa prowe-
niencji mechaniki przemian. Wie-
lokrotnie zwracano już uwagę
na pionierską rolę budownictwa
cysterskiego na Śląsku. Omawia-
ny teren znajdował się w zasięgu
wpływów klasztorów cysterskich
w Trzebnicy, Lubiążu, Henryko-
wie i Rudach. Jak wiadomo, cy-
stersi przynieśli program gotycki
w architekturze; w ich też bu-

dowlach po raz pierwszy pojawia
się cegła. Niektóre z omówionych
form architektonicznych musiały
wyjść z wzorów cysterskich, jeśli
nawet nie były wykonane przez
ich budowniczych. W zakresie
budownictwa ceglanego działal-
ność klasztorów dominikańskich
i franciszkańskich też nie pozo-
stawała bez wpływu; i ta sprawa
wymaga podsumowania na płasz-
czyźnie całego Śląska. Wreszcie,
na budownictwo wiejskie od-
działać musiały pod różnymi
względami współcześnie prowa-
dzone wielkie budowle w mias-
tach: drugi kościół św. Jakuba
w Nysie, fara głuchołazka, grod-
kowska, raciborska i inne.

JÓZEF T. FRAZIK, TERESA HOLCEROWA

WSTĘPNE BADANIA NAD ZAMKIEM W ODRZYKON1U

(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Krakowskiego w dniu 9.III.1965 r.)

Kompleksowe badania nad zam-
kiem Kamieniec, położonym koło
wsi Odrzykoń w pow. krośnieńskim
woj. rzeszowskiego podjęto w ra-

mach Pracowni Dokumentacji Hi-
storycznej przy Krakowskim Od-
dziale PKZ, na zlecenie Woj. Kon-
serwatora Zabytków w Rzeszowie.

Zgromadzenie i opracowanie ma-
teriałów naukowych stanowić ma
podstawę do przeprowadzenia za-
mierzonych na szeroką skalę prac

93