Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (28.1966)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

konserwatorskich przy tym obiek-
cie. Referowane tu wnioski doty-
czące zamku są wynikiem pierwsze-
go etapu badań, obejmujących studia
archiwalne i historyczne nad dzie-
jami warowni oraz ich interpretację
(T. Holcerowa), a także analizę
architektoniczną murów, zachowa-
nych w stanie ruiny (R. i J. Frazi-


II. 1. Zamek w Odrzykoniu, widok
od pn.zach. (Fot. W. Niepokój)

kowie). Podane poniżej wyniki mogą
ulec jeszcze korekcie, w oparciu
o rezultaty dalszych prac badaw-
czych (należeć do nich będą także
zaplanowane przez muzeum w Kroś-
nie badania archeologiczne).
Na zespół zamkowy, położony na
wyniosłym wzgórzu, składają się
cztery człony usytuowane na osi
wsch.-zach. Zasadnicza część bu-
dowli — zamek górny, założona na
planie nieumiarowego pięcioboku,
wznosi się na kulminacji wzgórza.
Zachowane fragmenty stanowią część
istniejącej w tym miejscu zabudo-
wy, podpiwniczonej (piwnice częś-
ciowo zasypane), o trzech kondyg-
nacjach nadziemnych. Na wsch. od
zamku górnego,, na nieco niższym
poziomie leżą ruiny zamku średnie-
go, wiążącego się z nim bezpośred-
nio; linia jego murów tworzy obrys
nieregularnego wieloboku. Ślady
otworów okiennych wskazują na
przynajmniej trzykondygnacjową za-
budowę także tej części. Dalej w
kierunku wsch., odcięty głębokim
uskokiem (ślad obecnie zasypanej
fosy?) rozciąga się rozległy teren,
otoczony murem na rzucie zbliżo-
nym do trapezu. Ta część zamku
nazywana w literaturze z 2.połowy
XIX wieku „dolnym zamkiem kor-
czyńskim” będzie w dalszym ciągu
okleślana mianem: przedzamcze
wschodnie. Otwory okien zacho-
wane w dwóch kondygnacjach
w pd.-zach. części muru świadczą
o istnieniu w tym miejscu przyle-

gającego od wewnątrz, nieistnieją-
cego dziś budynku. Czwarty człon
zamku, usytuowany na zach. od ca-
łości założenia, u podnóża wysokich
i stromo opadających sikał, na któ-
rych wznosi się zamek górny, zaj-
muje teren położony jakby na tara-
sie o powierzchni zbliżonej do czwo-
roboku. Zach, odcinek muru tej
części flankowany był od pd.-zach.
graniastą basztą, zaś od pn.-zach.
wzniesieniem skalnym, na którym
również najprawdopodobniej istniała
baszta. Pomiędzy obu basztami znaj-
dował się budynek, po którym za-
chowały się ślady wewnętrznego
muru magistralnego oraz piwnica
sklepiona kolebkowo. Opisana część,
będąca przedzamczem wsch. zwana
była w 2.połowie XIX w. „dolnym
zamkiem odrzykońskim”. Do niej
wiedzie oddzielny dojazd przez pd.
stok wzgórza zamkowego. Przed
wjazdem wznosi się stojący dziś od-
dzielnie fragment piętrowej ściany
budowli bramnej.
Ustalenie na podstawie materiału,
techniki, a nawet stratygrafii mu-
rów chronologii względnej, a tym
bardziej bezwzględnej całości ruin
zamku odrzykońskiego natrafia na
podstawowe trudności. Zasadniczym
bowiem materiałem budowlanym
jest z małymi wyjątkami miejscowy
piaskowiec, wydobywany w pobliżu

zamku, drobno i średnioziarnisty, tra-
dycyjnie jednakowo łamany i ukła-
dany w licu dość regularnymi war-
stwami, wyrównanymi drobnymi
odłamkami. Materiał wiążący sta-
nowi zaprawa wapienno-piaskowa,
z piaskiem kopanym u podnóża góry
zamkowej, zawierającym dużą ilość
drobnych, czarnych, okrągłych ka-
myczków o średnicy dochodzącej do
8 mm, z dodatkiem niewielkich
cząsteczek węgla drzewnego. Z tego
materiału i tą techniką wzniesiono
prawie wszystkie zachowane mury,
z wyjątkiem późniejszych przeróbek,
jak np. pogrubienia ścian, wzmoc-
nienia szkarpami itp. Jeżeli zazna-
czają się jakieś różnice w stosunko-
wo jednolitym wątku kamiennym, to
są one minimalne i wyraźnie wy-
stępują jedynie w rysunku i odstę-
pie warstw wyrównawczych oraz
maczulców. Szczeliny pionowe —
kryteria chronologii względnej — wy-
stępują rzadko na skutek przegro-
dzenia przez liczne skały poszcze-
gólnych członów budowli. Wnikliwa
analiza zachowanych murów, de-
tali architektonicznych, istniejących
szczelin dylatacyjnych oraz straty-
grafii murów w powiązaniu z ob-
serwacją rzeźby terenu umożliwiła
jednak wstępne ustalenie chronologii
względnej i podjęcie próby dato-
wania.


II. 2. Zamek w Odrzykoniu, rzut wg pomiaru PKZ, opr. R. Frazikowa
1964: A. zamek górny, B. zamek średni, C. przedzamcze zach., D.
przedzamcze wsch., E. teren dawnego ogrodu.

94