Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (28.1966)

II. 1. J. B. Plersch, Wzięcie Kościuszki do niewoli w bitwie pod Maciejowicami. Gab. Ryc. BUW.
(Fot. Laboratorium Fot. Zakl. Kryminalistyki przy KG MO)

STANISŁAWA SAWICKA

NIEZNANY RYSUNEK J. B. PLERSCHA Z BITWY POD MACIEJOWICAMI

Powstanie Kościuszkowskie, a w szczególności tra-
gedia Maciejowicka szerokie znalazły odbicie w pla-
styce współczesnej. Pozostały obrazy, rysunki — m.in.
J. P. Nonblina, A. Orłowskiego, J. B. Plerscha, A. Moli-
nariego, M. Stachowicza i in.
Ikonografia tragicznego zakończenia bitwy pod
Maciejowicami w dn. 10 października 1794 r. uwzględ-
nia trzy momenty faktu dostania się Kościuszki do
niewoli: 1. scenę, gdy Kościuszko zostaje ranny i oto-
czony Moskalami spada z konia, 2. gdy rannego Na-
czelnika biorą do niewoli, i 3. ranny Kościuszko nie-
siony na noszach w otoczeniu żołnierzy i oficerów
moskiewskich.

Sceny gdy Kościuszko pada z koniem oraz ranny
dostaje się do niewoli przedstawił Norblin na dwóch
rysunkach, znajdujących się w zbiorach Czartoryskich
w KrakowieJ. Rysunek Orłowskiego: Wzięcie do nie-
woli Kościuszki ze. zbiorów Pawlikowskich — dziś
znajduje się w zbiorach Ossolineum we Wrocławiu 2.
Kościuszko pod Maciejowicami był także tematem
interesującym artystę z epoki i otoczenia Stanisława
Augusta — Jana Bogumiła Plerscha. Znane są liczne
szkice oraz obrazy olejne Plerscha związane z Po-
wstaniem Kościuszkowskim. Są to bądź szkice z obozu
powstańców, bądź też potyczki z kozakami — lub
też sceny związane z osobą Kościuszki. J. Obidzińska

i Krótki opis ityeh rysunków poidaje Katalog Wystawy
Historycznej. Tadeusz Kościuszko. 1746—1946. Muzeum Na-
rodowe w Krakowie. Nr 39. Kościuszko pod Maciejowicami
pada z koniem, rys. piórkiem, 142 X 184 mm. — Nr 40.
Znalezienie ciężko rannego Naczelnika..., rys. piórkiem,
140 X 222 mm, dat: 1794.

2 Katalogi rysunków w zbiorach Zaikł. Naród, im. Osso-
lińskich. t. I., M. GROŃSKA, M. OCHOŃSKA, Zbiory Paw-
likowskich, Wrocław 1960, nr 1198; repr. w katalogu: Alek-
sander Orłowski. Wystawa dziel ze zbiorów radzieckich
i polskich, Warszawa 1957, nr 159, ii. 31.

188