Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (32.1970)

MICHAŁ DOMAŃSKI


II. 2. Śpiący rycerze, gips, 1898, repr. wg „Nasz Kraj” 1906, II, z. 21, s. 3

nikii) — cechuje ilustracyjność20. Forma plastyczna
tych rzeźb, jeszcze nieporadnych, niemniej jednoli-
tych w swym technicznym wykonawstwie, wskazuje,
że wyszły one spod ręki samouka. Na czoło tych fa-
bularno-mformacyjnych przedstawień wysuwa się
„Odpoczynek”, który ogólnym gestem i wyrazem jest
najbliżej spokrewniony z tradycją przydrożnego świąt-
karstwa, a przede wszystkim z jego najbardziej roz-
powszechnionym typem, tzw. „postaci frasobliwej”.
Niezłą jest również roześmiana para kmieca tańcząca
Oberka („W tańcu”), harmonijna w ruchu, realizująca
20 Tematycznie rzeźby można uszeregować według trzech
grup: „Natrząsanie” „Przymierzanie”, ilustrują wiejskie prak-
tyki znachorskie; — „Odpoczynek”, „W tańcu”, „Wdowa”,
„Wykalanie”, „Z pola”, „Na fujarce”, przedstawiają sceny
z żyda wsi; — „Sw. Sebastian”, „Hagar”, podejmują wątek
religijny.
21 Por. też: S., Pogawędka, jw.; — Kronika miesięczna,
„Bibl. Warsz.” 1896, t. 4, z. 1, s. 182. W obu wypadkach jest
mowa o młodym rzeźbiarzu, który nazywa się Biegalski.
22 Przejrzane Akta Stanu Cywilnego urodź. 1869—1878
(i dalsze!) w parafii Kozlczynek, oraz Akta Stanu Cywilnego
zmarłych 1880-1895 (wszystkie po rosyjsku) nie wymieniają
w ogóle nazwiska Biegas w Koziczynie. W księgach Stanu
Cywilnego parafii Kozczynek pod nazwiskiem Biegalski wy-
stępuje rzeźbiarz, jego ojciec i troje rodzeństwa. Ponieważ
Biegas był protegowany jako talent z ludu, wiejskiej nędzy
przez możnych oraz intelektualistów, ktoś mógł go przeto
zarekomendować przekręcając nazwisko, ażeby ono brzmiało
bardziej z chłopska i po ludowemu, dopomagając tym sa-
mym do jego lansowania w postępowych czasopismach
(„Prawda”, „Zorza”). Za przynależnośdą do Biegasa niżej
podanej metryki przemawiają in extenso liczne argumenty:
Rzeźbiarz był trzecim dzieckiem z czworga potomstwa Bar-

analogiczny motyw Antoniego Kurzawy, choć bardziej
od tamtego chłopska i prawdziwa w wyrazie.
Rzeźby te są podpisane inicjałem imienia i peł-
nym nazwiskiem autora, które to nazwisko można
odczytać z niektórych reprodukcji: „Biegalski”21. Łą-
czy się to bezpośrednio z metryką urodzin rzeźbiarza,
która wymienia także nazwisko Biegalski22 i jest nie-
wątpliwie oryginalnym świadectwem urodzenia rzeź-
biarza w dniu 29 marca 1877 r. (por. Aneks I). Fakt
ten wnosi istotne uzupełnienia do wiadomości dotych-
czasowych na ten temat, bo jak dotąd z narodzinami
tłomieja Biegalskiego i Eleonory z Wichrowiczów. Starsze
rodzeństwo zrodzone z tych samych rodziców to: siostra
Marcyjanna ur. 1870, brat Jan ur. 1873 (Akta Stanu Cywiln.
urodź, jw., nr nr kart w księdze 85 i 107). W jednym z dra-
matów artysta wymienia także starszą siostrę Marysię (?)
i brata Janka (B. BIEGAS, Graczak, Warszawa 1905, s. 16).
Jako sierota tak ocenia swą sytuację w pamiętniku: „Ja,
siostra i brat mój starszy siedzieliśmy razem głodni spła-
kani” (BIEGELEISEN, jw., s. 2). Ojciec i brat najmłodszy,
(ur. 1883), zmarli 3 marca 1886 r. (Akta Stanu Cywilnego zm.,
jw., nr 44 kartki w księdze). Oba równoczesne zgony Biegas
wspomina tak: „w początkach wiosny ciemnym wieczorem,
skonał schorzały najmłodszy braciszek. Ojciec się zerwał
z ostatkiem sił, szeptał rozkazy łkającej matce i w tym
napięciu, jęku i płaczu upadł na pościel i skonał strasznie
z wyrazem bólu...” (BIEGELEISEN, jw.). Bartłomiej Biegal-
ski „pozostawił żonę Eleonorę z domu Wichrowicz” (Akta
Stanu Cywil, zm., jw.), która wyszła za Antoniego Michal-
skiego (BIELELEISEN, jw.). „Miałem lat 12 — dodaje arty-
sta — gdy matka zmarła” (tamże). Eleonora Michalska zmarła
4(16) grudnia 1890, po pierwszym mężu Biegalska „pozosta-
wiła po sobie owdowiałego męża Antoniego Michalskiego”
(Akta Stanu Cywil, zm., jw.). I to ostatecznie identyfikuje
metrykę, jako akt urodzenia rzeźbiarza Bolesława Biegasa.

326