DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Dobrowolski, Tadeusz: Geneza nagrobka Kazimierza Wielkiego w katedrze na Wawelu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48041#0210
TADEUSZ DOBROWOLSKI
U. 1. Nagrobek św. Kolomana w kościele Benedyktynów w Melku;
ok. 1362. ~Wg (jsterreich. Kunsttopographie
kowana, nie jest mi niestety znana, jednakże sama
autorka była uprzejma mi zakomunikować, że polemi-
zuje ze mną, szczególnie w przedmiocie zbliżeń za-
bytku polskiego z nagrobkiem arnsztadzkim. Wołał-
bym, rzecz jasna, poczekać z ewentualną dyskusją do
czasu ukazania się w druku wymienionej monografii,
ale ponieważ czekam już około dziesięciu lat, a dłużej
czekać mi trudno, muszę niejako, z góry (grudzień
1974) podjąć dyskusję i rozwinąć swoje zbyt krótko
zredagowane refleksje na temat jednego z czołowych
gotyckich nagrobków polskich. Jeśli zaś tekst dr Sto-
lotowej ukaże się kiedyś w druku, będzie rzeczą inte-
resującą konfrontacja obu prac, połączona z próbą
rozstrzygnięcia sporu.
Źródła historyczne, odnoszące się do badanego
obiektu, przedstawiają się ubogo, lecz nie są pozba-
wione wartości. J. Muczkowski zwrócił uwagę na wi-
zatację z r. 1670 biskupa Trzebickiego, podług której
dach grobowca został wykonany ex albo lapide sim-
plice4, a ten biały piaskowiec do tej chwili odbija
silnie od innych części zabytku, wykonanych z czer-
wonego marmuru, zapewne węgierskiego. Notatka wi-
zytacyjna świadczy o tym, że już w XVII w. zwracała
uwagę dwubarwność grobowca. Większą wagę posia-
4 MUCZKOWSKI, o.c., s. 152.
5 Jana Długosza (...) Dzieła wszystkie, przekł. K. Me-
cherzyńskiego, Kraków 1868, IV, s. 300, 313—314; łaciński
tekst dzieła (Opera omnia, od 1862, XII, s. 322) brzmi
następująco: Corpus deinde ezanime nos in paterno sar-
da relacja Długosza, który w ślad za Jankiem
z Czarnkowa opisał wspaniały pogrzeb króla z udzia-
łem Ludwika Węgierskiego, odbyty w dniu 19 listo-
pada 1370 r., a więc w 14 dni po śmierci Kazimierza,
i relacjonował, że zwłoki królewskie nie w grobie oj-
cowskim, ale w osobnym miejscu, po prawej stronie
wielkiego ołtarza pochowano; a wszystkich stanów
ludzie osądzili, że godziło się uczcić niezwykłym gro-
bowcem tego, który ojczyznę swoją i kościół krakow-
ski tak niezwykle miłował. Jakoż później grób jego
ozdobiono po królewsku rzeźbą i obrazami rytymi w
marmurze, kędy i postać króla Kazimierza, tak jako
go znano za życia, widzieć wyobrażoną5. To tłuma-
czenie K. Mecherzyńskiego nie odznacza się całko-
witą ścisłością, o czym mowa w przypisie 5. Jednak-
że już na tym miejscu trzeba zwrócić uwagę na sło-
wa sumptu regio, które tłumacz zastąpił zwrotem „po
królewsku”, co obniża nawet wartość przekazu, podług
którego nagrobek został wzniesiony „królewskim ko-
sztem” (por. przyp. 5).
Z kolei scharakteryzował Długosz jeszcze jego wy-
gląd, podając, że mąż ów był postaci wyniosłej i cia-
ła otyłego, o twarzy poważnej, z włosami oraz brodą
bujną i długą, o wymowie niekiedy jąkającej się,
lecz dźwięcznej 5a. Wprawdzie opis ten nie musi się
cophago, sed in speciali loco in latere dextro prope al-
tare terrae mandatum est, arbitrantibus uninersis statibus.
singulari cum diynundum [decorandum; wg przyp. A.
Przeździeckiego] mausoleo qui singulari in patriam et ec-
clesiam Cracoviensem usus est charitate: quod successu
198
U. 1. Nagrobek św. Kolomana w kościele Benedyktynów w Melku;
ok. 1362. ~Wg (jsterreich. Kunsttopographie
kowana, nie jest mi niestety znana, jednakże sama
autorka była uprzejma mi zakomunikować, że polemi-
zuje ze mną, szczególnie w przedmiocie zbliżeń za-
bytku polskiego z nagrobkiem arnsztadzkim. Wołał-
bym, rzecz jasna, poczekać z ewentualną dyskusją do
czasu ukazania się w druku wymienionej monografii,
ale ponieważ czekam już około dziesięciu lat, a dłużej
czekać mi trudno, muszę niejako, z góry (grudzień
1974) podjąć dyskusję i rozwinąć swoje zbyt krótko
zredagowane refleksje na temat jednego z czołowych
gotyckich nagrobków polskich. Jeśli zaś tekst dr Sto-
lotowej ukaże się kiedyś w druku, będzie rzeczą inte-
resującą konfrontacja obu prac, połączona z próbą
rozstrzygnięcia sporu.
Źródła historyczne, odnoszące się do badanego
obiektu, przedstawiają się ubogo, lecz nie są pozba-
wione wartości. J. Muczkowski zwrócił uwagę na wi-
zatację z r. 1670 biskupa Trzebickiego, podług której
dach grobowca został wykonany ex albo lapide sim-
plice4, a ten biały piaskowiec do tej chwili odbija
silnie od innych części zabytku, wykonanych z czer-
wonego marmuru, zapewne węgierskiego. Notatka wi-
zytacyjna świadczy o tym, że już w XVII w. zwracała
uwagę dwubarwność grobowca. Większą wagę posia-
4 MUCZKOWSKI, o.c., s. 152.
5 Jana Długosza (...) Dzieła wszystkie, przekł. K. Me-
cherzyńskiego, Kraków 1868, IV, s. 300, 313—314; łaciński
tekst dzieła (Opera omnia, od 1862, XII, s. 322) brzmi
następująco: Corpus deinde ezanime nos in paterno sar-
da relacja Długosza, który w ślad za Jankiem
z Czarnkowa opisał wspaniały pogrzeb króla z udzia-
łem Ludwika Węgierskiego, odbyty w dniu 19 listo-
pada 1370 r., a więc w 14 dni po śmierci Kazimierza,
i relacjonował, że zwłoki królewskie nie w grobie oj-
cowskim, ale w osobnym miejscu, po prawej stronie
wielkiego ołtarza pochowano; a wszystkich stanów
ludzie osądzili, że godziło się uczcić niezwykłym gro-
bowcem tego, który ojczyznę swoją i kościół krakow-
ski tak niezwykle miłował. Jakoż później grób jego
ozdobiono po królewsku rzeźbą i obrazami rytymi w
marmurze, kędy i postać króla Kazimierza, tak jako
go znano za życia, widzieć wyobrażoną5. To tłuma-
czenie K. Mecherzyńskiego nie odznacza się całko-
witą ścisłością, o czym mowa w przypisie 5. Jednak-
że już na tym miejscu trzeba zwrócić uwagę na sło-
wa sumptu regio, które tłumacz zastąpił zwrotem „po
królewsku”, co obniża nawet wartość przekazu, podług
którego nagrobek został wzniesiony „królewskim ko-
sztem” (por. przyp. 5).
Z kolei scharakteryzował Długosz jeszcze jego wy-
gląd, podając, że mąż ów był postaci wyniosłej i cia-
ła otyłego, o twarzy poważnej, z włosami oraz brodą
bujną i długą, o wymowie niekiedy jąkającej się,
lecz dźwięcznej 5a. Wprawdzie opis ten nie musi się
cophago, sed in speciali loco in latere dextro prope al-
tare terrae mandatum est, arbitrantibus uninersis statibus.
singulari cum diynundum [decorandum; wg przyp. A.
Przeździeckiego] mausoleo qui singulari in patriam et ec-
clesiam Cracoviensem usus est charitate: quod successu
198