Citation link:
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs1987/0119
WNIEBOWZIĘCIE W KOŚCIELE PARAFIALNYM W WARCIE
II. 4. Wniebowzięcie („Warta II"), fragm. il. 2. Fot. S. Stęp-
niewski.
II. 5. Wit Stwosz, Chrystus i Maria z ołtarza Mariackiego
w Krakowie, 1489. Fot. J. Doraczek.
szych publikacjach wykazał obecność motywów zapożyczo-
nych z poliptyku św. Jana Jałmużnika16.
Jednakże ołtarz warteński ujawnia odrębny styl — widocz-
ny przede wszystkim w przestrzennej, „renesansowej" scenerii
krajobrazowej Wniebowzięcia oraz w charakterystycznym
traktowaniu formy (określonej przez miękki modelunek, przez
grube nawarstwienia farby i przez rysunek — precyzyjny,
a zarazem giętki, rozgałęziający się w złożonej siatce krzy-
wizn). Jego autor mógł studiować w Krakowie, tym niemniej
— jak to stwierdził Walicki — działał głównie w Wielko-
polsce. Świadczy o tym obraz związany z jego warsztatem,
a pochodzący zapewne z jednego z wielkopolskich kościołów
— Maria z Dzieciątkiem między św. Felicytą a św. Perpetuą
(dawniej w zb. Kwileckich we Wróblewie, obecnie w Muzeum
Narodowym w Warszawie)17. Na uwagę zasługują również
bardziej odległe analogie ze Świętą Rozmową z Dolska (Mu-
zeum Narodowe w Poznaniu)18.
Zasadniczy punkt stanowią jednak związki łączące oma-
wiany tu obraz środkowy z wcześniejszym Wniebowzięciem
z Warty. W obydwu kompozycjach organizacja płaszczyzny
obrazu podporządkowana została pięciu samodzielnym, koncen-
trycznie zestawionym elementom, które tworzą dwie narożne
grupy chórów anielskich (u góry), dwie grupy apostołów (u dołu)
oraz środkowy zestaw postaci Chrystusa i Marii o budowie
bardzo wydłużonej w stosunku do kulistych form ukształtowanych
przez grupy narożne [...] Łamana linia horyzontu przebiega
mn ^j więcej w połowie [..] tworzy wgłębienie pod centralną grupą
Wn ^ebowzięcia i odcina ją od dolnej strefy19. A jednak, w tryp-
tyku warteńskim ta przemyślna a zarazem dynamiczna
struktura została w specyficzny sposób uładzona, sprowadzona
do układów poziomych. W obrazie bernardyńskim Chrystus
i Maria unoszą się tuż nad ziemią, ale gwałtowne załamanie
granicy pejzażu, przewaga wspinających się linii — a nade
wszystko dramatyczne poruszenie postaci apostołów — po-
tęgują wrażenie lotu w górę, podnoszą niezwykłość wydarze-
nia. Tymczasem w późniejszym Wniebowzięciu daleka linia
horyzontu ugina się łagodnie; gesty i zarysy falującej draperii
powtarzają się w spokojnym rytmie; statyczne postacie
Chrystusa i Marii zawisły na tle złotej płaszczyzny nieba.
Twórca tryptyku przetłumaczył ekstatyczną wizję mistrza
bernardyńskiego na wielowątkową narrację i na język form
bliższych nowożytnemu widzeniu natury.
113
II. 4. Wniebowzięcie („Warta II"), fragm. il. 2. Fot. S. Stęp-
niewski.
II. 5. Wit Stwosz, Chrystus i Maria z ołtarza Mariackiego
w Krakowie, 1489. Fot. J. Doraczek.
szych publikacjach wykazał obecność motywów zapożyczo-
nych z poliptyku św. Jana Jałmużnika16.
Jednakże ołtarz warteński ujawnia odrębny styl — widocz-
ny przede wszystkim w przestrzennej, „renesansowej" scenerii
krajobrazowej Wniebowzięcia oraz w charakterystycznym
traktowaniu formy (określonej przez miękki modelunek, przez
grube nawarstwienia farby i przez rysunek — precyzyjny,
a zarazem giętki, rozgałęziający się w złożonej siatce krzy-
wizn). Jego autor mógł studiować w Krakowie, tym niemniej
— jak to stwierdził Walicki — działał głównie w Wielko-
polsce. Świadczy o tym obraz związany z jego warsztatem,
a pochodzący zapewne z jednego z wielkopolskich kościołów
— Maria z Dzieciątkiem między św. Felicytą a św. Perpetuą
(dawniej w zb. Kwileckich we Wróblewie, obecnie w Muzeum
Narodowym w Warszawie)17. Na uwagę zasługują również
bardziej odległe analogie ze Świętą Rozmową z Dolska (Mu-
zeum Narodowe w Poznaniu)18.
Zasadniczy punkt stanowią jednak związki łączące oma-
wiany tu obraz środkowy z wcześniejszym Wniebowzięciem
z Warty. W obydwu kompozycjach organizacja płaszczyzny
obrazu podporządkowana została pięciu samodzielnym, koncen-
trycznie zestawionym elementom, które tworzą dwie narożne
grupy chórów anielskich (u góry), dwie grupy apostołów (u dołu)
oraz środkowy zestaw postaci Chrystusa i Marii o budowie
bardzo wydłużonej w stosunku do kulistych form ukształtowanych
przez grupy narożne [...] Łamana linia horyzontu przebiega
mn ^j więcej w połowie [..] tworzy wgłębienie pod centralną grupą
Wn ^ebowzięcia i odcina ją od dolnej strefy19. A jednak, w tryp-
tyku warteńskim ta przemyślna a zarazem dynamiczna
struktura została w specyficzny sposób uładzona, sprowadzona
do układów poziomych. W obrazie bernardyńskim Chrystus
i Maria unoszą się tuż nad ziemią, ale gwałtowne załamanie
granicy pejzażu, przewaga wspinających się linii — a nade
wszystko dramatyczne poruszenie postaci apostołów — po-
tęgują wrażenie lotu w górę, podnoszą niezwykłość wydarze-
nia. Tymczasem w późniejszym Wniebowzięciu daleka linia
horyzontu ugina się łagodnie; gesty i zarysy falującej draperii
powtarzają się w spokojnym rytmie; statyczne postacie
Chrystusa i Marii zawisły na tle złotej płaszczyzny nieba.
Twórca tryptyku przetłumaczył ekstatyczną wizję mistrza
bernardyńskiego na wielowątkową narrację i na język form
bliższych nowożytnemu widzeniu natury.
113