DOI Heft:
Spis Treści
DOI Artikel:Broż, Adam: Musei Vaticani, Museo Gregoriano Etrusco
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48918#0186
PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW
Musei Yaticani, Masco Gregoriano Etrusco
W listopadzie 1994 r. odbyło się w Muzeach Watykań-
skich uroczyste przekazanie nowo przystosowanych pomie-
szczeń dla powiększonych zbiorów Muzeum Etruskiego.
Muzeum Etruskie zostało założone przez papieża Grze-
gorza XVI w 1837 r. Początek ubiegłego wieku był na terenie
państwa papieskiego okresem etruskich odkryć archeologicz-
nych. Wiadomo że papieże zawsze żywo interesowali się
sztuką i archeologią, szczególnie gdy obiekty i tereny odkryć
dotyczyły ich państwa.
Museo Gregoriano Etrusco można określić po polsku jako
Gregoriańskie Muzeum Etruskie, albo Muzeum Etruskie
Grzegorza XVI. Najczęściej używa się skróconej nazwy Mu-
zeum Etruskie — wiadomo, że w ramach Muzeów Watykań-
skich.
Bezpośrednim bodźcem do założenia Muzeum było od-
kopanie w latach 1836-37 grobu etruskiego Regolini-Galassi
(nazwa pochodzi od nazwisk odkrywców), znajdującego się
w nekropolii Sorbo, w okolicach Cerveteri, ok. 40 km na
północ od Rzymu.
Po likwidacji państwa kościelnego w 1870 r. gromadzenie
zbiorów watykańskich, w tym także i etruskich, uległo znacz-
nemu zahamowaniu. Dopiero w 1898 r. papież Leon XIII
zakupił kolekcję Falcioniego z Viterbo, składającą się z drob-
nych przedmiotów pochodzących z różnych okresów. Dzisiaj
zbiór ten znajduje się w sali XII.
W 1968 r. Watykan uzyskał jako dar dla papieża Pawła
VI od Mario Astorita pokaźną kolekcję.
Natomiast najciekawszą historię ma kolekcja markizów
Guglielmi z Vulci. Powstała w XIX w. z wykopalisk prowa-
dzonych na terenach starożytnego miasta etruskiego Vulci, a
do 1900 r. mieściła się w pałacu Guglielmi w Civitavecchia,
kiedy to drogą postępowania spadkowego została podzielona
na dwie części, między dwóch braci Guglielmich. Jedna z
części ofiarowana została przez spadkobiercę Piusowi XI w
1937 r. Druga natomiast, została zakupiona na Watykan do-
piero w 1988 r. i to dzięki amerykańskiemu sponsorowi p.
•Helen Franzolin Boehm.
Słynna kolekcja Guglielmich, po wielu latach, została
ostatnio cała umieszczona w sali IX, odnowionych i znacznie
poszerzonych pomieszczeń Muzeum Etruskiego. Właśnie
uzyskanie drugiej części kolekcji było powodem rozpoczęcia
prac restrukturyzacyjnych starych pomieszczeń i urządzenia
dziewięciu nowych sal. Te ostatnie mieściły do niedawna
część Tajnych Archiwów Watykańskich, które zostały prze-
niesione gdzie indziej. Nowe pomieszczenia Muzeum znaj-
dują się na II i III piętrze Palazetto del Belvedere Innocentego
VIII, wybudowanego jako letnia rezydencja tegoż papieża
przez przybyłego do Rzymu w 1490 r. florenckiego artystę
Antonia Pollaiolo, który w historii sztuki znany jest głównie
jako malarz.
Piętra tych nowych pomieszczeń połączone są wspania-
łymi nowoczesnymi schodami z jasnego marmuru. Całość
wyposażona została w nową instalację elektryczną wraz z
nowoczesnym systemem alarmowym. Nie zainstalowano na-
tomiast klimatyzacji.
By nie wracać tą samą drogą w dół, udostępniona będzie
prawdopodobnie (a na pewno na żądanie) część słynnej spi-
ralnej klatki schodowej, projektu Bramantego.
Donato Bramante przybył do Rzymu z Mediolanu w
1499 r. z zamiarem budowania klasztoru S. Maria della Pace,
tempietta S. Piętro in Montorio i pałacu Caprini. W kilka lat
po jego przybyciu, na Tron Piotrowy wstąpił Juliusz II della
Rovere, uważany za najpotężniejszego papieża renesansu,
który powołał Bramantego do prac na Watykanie. Projektując
architekturę, mógł ten wielki artysta, tworzyć przestrzenie
według własnych wspaniałych pomysłów. Pomiędzy innymi
wielkimi projektami na Watykanie - wykonanymi lub nie
zrealizowanymi - wybudował Bramante połączenie starego
pałacu papieskiego z Palazetto del Belvedere przy pomocy
długiego ok. 280 m muru z korytarzem w środku, dziś stano-
wiącego wschodnie skrzydło Cortile della Pigna i Cortile del
Belvedere, a mieszczącego zbiory Muzeum Chiaramonti i
Lapidarium.
Niezależnie od tego zrealizowanego za jego życia połą-
czenia zaprojektował wyżej wspomnianą klatkę schodową,
usytuowaną w północno-wschodniej części Palazetto del Bel-
vedere jako drugie wejście, bezpośrednie, z zewnątrz. Klatka
umieszczona jest w kwadratowej wieży o wysokości 19 m,
nie posiada stopni lecz pochylnię, a więc dostępna była rów-
nież jeźdźcom na koniach czy mułach. Spoczywa na 36 gra-
nitowych kolumnach o średnicy malejącej ku górze (pierwsza
kolumna na dole posiada 154 cm obwodu, ostatnia na górze
88 cm) według zasad Witruwiusza. Kapitele kolumn też mają
swój porządek - "rzymsko - dorycki", zwany też toskańskim
Vignoli - począwszy od doryckich na dole, poprzez jońskie i
kompozytowe na górze. Ostatni kapitel dorycki ozdobiony
jest płaskorzeźbą dębu - elementem herbu papieża Juliusza II
della Rovere. Bazy i kapitele kolumn wykonane są z trawer-
tynu.
Budowa schodów doczekała końca w wiele lat po
śmierci projektodawcy, która nastąpiła w 1514 r. Ukończył
je Pirro Ligorio w 1564 r., aczkolwiek pierwsza wypłata na
ten cel nosi datę 20 lutego 1512 r.
Adam Broż
176
Musei Yaticani, Masco Gregoriano Etrusco
W listopadzie 1994 r. odbyło się w Muzeach Watykań-
skich uroczyste przekazanie nowo przystosowanych pomie-
szczeń dla powiększonych zbiorów Muzeum Etruskiego.
Muzeum Etruskie zostało założone przez papieża Grze-
gorza XVI w 1837 r. Początek ubiegłego wieku był na terenie
państwa papieskiego okresem etruskich odkryć archeologicz-
nych. Wiadomo że papieże zawsze żywo interesowali się
sztuką i archeologią, szczególnie gdy obiekty i tereny odkryć
dotyczyły ich państwa.
Museo Gregoriano Etrusco można określić po polsku jako
Gregoriańskie Muzeum Etruskie, albo Muzeum Etruskie
Grzegorza XVI. Najczęściej używa się skróconej nazwy Mu-
zeum Etruskie — wiadomo, że w ramach Muzeów Watykań-
skich.
Bezpośrednim bodźcem do założenia Muzeum było od-
kopanie w latach 1836-37 grobu etruskiego Regolini-Galassi
(nazwa pochodzi od nazwisk odkrywców), znajdującego się
w nekropolii Sorbo, w okolicach Cerveteri, ok. 40 km na
północ od Rzymu.
Po likwidacji państwa kościelnego w 1870 r. gromadzenie
zbiorów watykańskich, w tym także i etruskich, uległo znacz-
nemu zahamowaniu. Dopiero w 1898 r. papież Leon XIII
zakupił kolekcję Falcioniego z Viterbo, składającą się z drob-
nych przedmiotów pochodzących z różnych okresów. Dzisiaj
zbiór ten znajduje się w sali XII.
W 1968 r. Watykan uzyskał jako dar dla papieża Pawła
VI od Mario Astorita pokaźną kolekcję.
Natomiast najciekawszą historię ma kolekcja markizów
Guglielmi z Vulci. Powstała w XIX w. z wykopalisk prowa-
dzonych na terenach starożytnego miasta etruskiego Vulci, a
do 1900 r. mieściła się w pałacu Guglielmi w Civitavecchia,
kiedy to drogą postępowania spadkowego została podzielona
na dwie części, między dwóch braci Guglielmich. Jedna z
części ofiarowana została przez spadkobiercę Piusowi XI w
1937 r. Druga natomiast, została zakupiona na Watykan do-
piero w 1988 r. i to dzięki amerykańskiemu sponsorowi p.
•Helen Franzolin Boehm.
Słynna kolekcja Guglielmich, po wielu latach, została
ostatnio cała umieszczona w sali IX, odnowionych i znacznie
poszerzonych pomieszczeń Muzeum Etruskiego. Właśnie
uzyskanie drugiej części kolekcji było powodem rozpoczęcia
prac restrukturyzacyjnych starych pomieszczeń i urządzenia
dziewięciu nowych sal. Te ostatnie mieściły do niedawna
część Tajnych Archiwów Watykańskich, które zostały prze-
niesione gdzie indziej. Nowe pomieszczenia Muzeum znaj-
dują się na II i III piętrze Palazetto del Belvedere Innocentego
VIII, wybudowanego jako letnia rezydencja tegoż papieża
przez przybyłego do Rzymu w 1490 r. florenckiego artystę
Antonia Pollaiolo, który w historii sztuki znany jest głównie
jako malarz.
Piętra tych nowych pomieszczeń połączone są wspania-
łymi nowoczesnymi schodami z jasnego marmuru. Całość
wyposażona została w nową instalację elektryczną wraz z
nowoczesnym systemem alarmowym. Nie zainstalowano na-
tomiast klimatyzacji.
By nie wracać tą samą drogą w dół, udostępniona będzie
prawdopodobnie (a na pewno na żądanie) część słynnej spi-
ralnej klatki schodowej, projektu Bramantego.
Donato Bramante przybył do Rzymu z Mediolanu w
1499 r. z zamiarem budowania klasztoru S. Maria della Pace,
tempietta S. Piętro in Montorio i pałacu Caprini. W kilka lat
po jego przybyciu, na Tron Piotrowy wstąpił Juliusz II della
Rovere, uważany za najpotężniejszego papieża renesansu,
który powołał Bramantego do prac na Watykanie. Projektując
architekturę, mógł ten wielki artysta, tworzyć przestrzenie
według własnych wspaniałych pomysłów. Pomiędzy innymi
wielkimi projektami na Watykanie - wykonanymi lub nie
zrealizowanymi - wybudował Bramante połączenie starego
pałacu papieskiego z Palazetto del Belvedere przy pomocy
długiego ok. 280 m muru z korytarzem w środku, dziś stano-
wiącego wschodnie skrzydło Cortile della Pigna i Cortile del
Belvedere, a mieszczącego zbiory Muzeum Chiaramonti i
Lapidarium.
Niezależnie od tego zrealizowanego za jego życia połą-
czenia zaprojektował wyżej wspomnianą klatkę schodową,
usytuowaną w północno-wschodniej części Palazetto del Bel-
vedere jako drugie wejście, bezpośrednie, z zewnątrz. Klatka
umieszczona jest w kwadratowej wieży o wysokości 19 m,
nie posiada stopni lecz pochylnię, a więc dostępna była rów-
nież jeźdźcom na koniach czy mułach. Spoczywa na 36 gra-
nitowych kolumnach o średnicy malejącej ku górze (pierwsza
kolumna na dole posiada 154 cm obwodu, ostatnia na górze
88 cm) według zasad Witruwiusza. Kapitele kolumn też mają
swój porządek - "rzymsko - dorycki", zwany też toskańskim
Vignoli - począwszy od doryckich na dole, poprzez jońskie i
kompozytowe na górze. Ostatni kapitel dorycki ozdobiony
jest płaskorzeźbą dębu - elementem herbu papieża Juliusza II
della Rovere. Bazy i kapitele kolumn wykonane są z trawer-
tynu.
Budowa schodów doczekała końca w wiele lat po
śmierci projektodawcy, która nastąpiła w 1514 r. Ukończył
je Pirro Ligorio w 1564 r., aczkolwiek pierwsza wypłata na
ten cel nosi datę 20 lutego 1512 r.
Adam Broż
176