Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (57.1995)

PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW

wym. Tak np. opisano jeden z cenniejszych obiektów: Nel
mezzo di detto vestibolo e situato il frammento celeberrimo
col nome diTorzo di Belvedere ma peraltro il medesimo Torzo
non e piii di mamo ma bensi di gesso. ("W środku wymienio-
nego westybulu umieszczony jest wspaniały fragment okre-
ślany jako Tors Belwederski, ale tenże Tors nie jest marmu-
rowy, a gipsowy").
W październiku 1802 r. papież wydał dekret nominujący
Carlo Tea Komisarzem Starożytności (Antichita) Państwa
Papieskiego, a Antonio Canova został dożywotnim Inspekto-
rem Generalnym Sztuk Pięknych (Ispettore Generale delle
Belle Arti). Zakazano wywozu dzieł sztuki, a właściciele
tychże zobowiązani zostali zgłosić je władzom papieskim.
Przeznaczono 10 000 skudów na zakup i inne wydatki zwią-
zane z dziełami sztuki. W ten sposób Watykan mógł prakty-
cznie za przez siebie dyktowane ceny skupować dzieła sztuki
- chodziło głównie o rzeźby antyczne.
Pius VII Chiaramonti chciał pokazać Napoleonowi, że
Italia, mimo zrabowanych przez niego rzeźb posiada prawie
nieograniczoną liczbę tych dzieł1.
Dla nowo powstającego zbioru przeznaczono Korytarz
Bramantego, stanowiący wschodnie skrzydło dziedzińca del-
la Pigna (Cortile della Pigna). Za datę powstania Museo
Nuovo, bo tak je początkowo nazywano w odróżnieniu od
Museo Vecchio (Stare) - Pio Clementino, przyjmuje się
r. 1807.
Prace adaptacyjne w Korytarzu Bramantego na ekspozy-
cję rzeźb i tablic inskrypcyjnych wykonał w latach 1805-07
architekt Giuseppe Palazzi, a samą ekspozycję przygotował
oddany uczeń Canovy i od 1807 r. konserwator Muzeum
Chiaramonti, Antonio D’Este.
Po upadku i śmierci Napoleona odlewy gipsowe zostały
zastąpione rewindykowanymi z Francji oryginałami, te pier-
wsze zostały podarowane przez papieża Anglii. Mocarstwo to
w znacznej mierze przyczyniło się do upadku cesarza, a
później do rewindykacji prawowitym właścicielom zagrabio-
nych przez niego dzieł. Wtedy to (1817-20) powiększono
Muzeum o tzw. Braccio Nuovo dla pomieszczenia najcenniej-
szych rzeźb sukcesywnie kupowanych. W latach następnych
część rzeźb, przede wszystkim małych rozmiarów, została
przeniesiona do Galleria dei Candelabri.
WMuseo Chiaramonti prawie od początku jego istnienia,
tj.od 1807r.byłook. 1100 obiektów; liczba ta bardzo niewiele
zmieniła się do dzisiaj.
Pierwszy wielki katalog Museo Chiaramonti został opub-
likowany w 1903 r. Niezależnie od niego Niemiecki Instytut
Archeologiczny w Rzymie więcej niż sto lat temu zaczął prace
nad katalogiem opisowym, który został wydany w 1956 r.
Część ilustracyjna tego katalogu jest dzisiaj mocno przesta-
rzała i niewystarczająca, są to fotografie niektórych zgrupo-

wanych rzeźb, gdzie głowy postaci są formatu małych znacz-
ków pocztowych.
Pod koniec października 1994 r. dyrektor Niemieckiego
Instytutu Archeologicznego, prof. Bernard Andreae przedsta-
wił w Watykanie nowy i nowocześnie sporządzony przez
niemiecką ekipę 10 naukowców, fotografa i wielu konserwa-
torów, katalog ilustracyjny (Bildkatalog), gdzie tekst jest
ograniczony do minimum. W krótkim opisie w języku nie-
mieckim (dla każdego interesującego się tematem zrozumia-
łym) podane są: materiał z jakiego obiekt jest sporządzony,
rozmiary, data powstania, proweniencja, nazwisko artysty.
Do tych informacji załączone sąosobne listy podające miejsce
i datę znalezienia oraz nazwisko odkrywcy, nazwy kolekcji,
nazwiska właścicieli lub antykwariuszy, od których obiekt
został zakupiony lub od których pochodzi, a wreszcie co jest
pod względem naukowym i dokumentacyjnym najważniej-
sze, bibliografia dotycząca danego obiektu.
Czarno-białe fotografie całości i fragmentów są wykona-
ne bardzo "czytelnie". Głowy postaci są sfotografowane w 4
lub 5 ujęciach, również z tyłu, podobnie niektóre ciekawsze
fragmenty.
Katalog ten jest przykładem, w jaki sposób długie i nudne
opisy można zastąpić doskonale sporządzonymi fotografiami.
Układ katalogu pozwala na szybkie, wizualne, orientowanie
się w rozwoju rzeźby rzymskiej i greckiej na przestrzeni
czterech wieków, od I p.n.e. do końca III w. Większość
obiektów to kopie rzymskie rzeźb greckich, a niektóre są
oryginałami greckimi.
Przy okazji siedmioletnich prac nad katalogiem, pod kie-
rownictwem prof. Andreae, rozpoznano szereg oryginalnych
rzeźb greckich, określono chronologicznie wiele obiektów, a
najważniejszym odkryciem było określenie twórcy Ołtarza
Pergamońskiego (w Berlinie) Firomacha.
Katalog stanowi pierwszą część, w przyszłości skatalogo-
wane zostaną wszystkie rzeźby Muzeów Watykańskich przez
Deutsches Archeologisches Institut in Rom. Jest to wielki
wkład Niemców w kulturę europejską, podobny do tego, który
uczynili Japończycy (Nippon TV) finansując i sporządzając
dokumentację odnowienia fresków Kaplicy Sykstyńskiej.
Pełna nazwa katalogu brzmi: Bildkatalog der Skulpturen
des Vatikanischen Museums. Band I Museo Chiaramonti.
Cena jego wynosi 840 DM i może być osiągalny na zamówie-
nie w większych księgarniach Niemiec, Włoch i Watykanu,
powołując się na: ISBN 3-11-013899-9.
Adam Broi
1. Pius VII w bulli ekskomunikującej Napoleona, ogłoszo-
nej 10.VI.1809 r. nazwał go "rabusiem Patrymonium św.
Piotra", zob. R. Fischer-Wollpert,Lefa-yAwipapieży. Kra-
ków 1990 s. 175.

175