Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (57.1995)

IN M E M O R

Biuletyn Historii Sztuki
R.LVII, 1995, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967

ANTONI MAŚLIŃSKI (1917-1994)


Profesor Antoni Maśliński urodził się w Wilnie 13 lipca
1917 r. Pochodził z rodziny urzędnika pocztowego, wzrastał
jednak w atmosferze przesiąkniętej kultem wiedzy, piękna i
patriotyzmu. Był młodszym z braci, z których najstarszy Józef
stał się znanym literatem i teatrologiem (zadebiutował w
wileńskiej grupie poetyckiej "Żagary"), pozostali to Michał-
etnograf oraz Jan - oficer zawodowy WP związany z rządem
RP na Zachodzie (pozostał na emigracji).
Lata szkolne spędził w Lidzie, dokąd przeniosła się jego
rodzina, uczęszczając do tamtejszego Gimanazjum im. Het-
mana Karola Chodkiewicza. Szczególna atmosfera tego nie-
wielkiego kresowego miasta z jedną główną ulicą, dwoma
kościołami, szkołą i dużym garnizonem wojska wywarła, jak
sam później przyznawał, wpływ na drogę życiową wrażliwe-
go gimnazjalisty. Jej widoczny ślad obecny jest we wspo-
mnieniach Profesora niedawno opublikowanych (Lida, kraj
lat dziecinnych, "Tygodnik Polski" 1989 nr 18). Już wtedy
wyróżniał się spośród rówieśników wyjątkową znajomością
łaciny, oraz znakomitą pamięcią pozwalającą Mu na uczenie

się bez wysiłku obszernych fragmentów tekstów klasycznych
i współczesnych.
W roku 1936 po zdaniu matury rozpoczął studia na wi-
leńskim Uniwersytecie Stefana Batorego na dwóch kierun-
kach jednocześnie - polonistyce i historii sztuki. Studia te,
niemal przed ich ukończeniem przerwał wybuch wojny i trzy
kolejne okupacje Wilna - litewska, sowiecka i niemiecka -
kładące kres temu jakże ważnemu ośrodkowi polskiej nauki
i kultury na północno-wschodnich krańcach Rzeczpospolitej.
Lata okupacji spędził w majątkach Wileńszczyzny (Waka,
Jody, Korwia), pracując tam i studiując, w wolnych chwilach
przekładając Fausta Goethego. Będąc związanym z Armią
Krajową, brał udział w lokalnych działaniach w ramach akcji
"Burza" w oddziale por. Wiktoria Koryckiego. Unikając areszto-
wania i deportacji ze strony NKWD, uciekał etapami do "nowej"
Polski. Jednym z etapów na tym szlaku miał być także Lublin,
który rychło jednakże okazał się celem tej wędrówki. Początko-
wo planował przenieść się, wzorem wielu jego wileńskich kole-
gów do Torunia, gdzie tworzono właśnie Uniwersytet, w głównej
mierze siłami kadry naukowej Uniwersytetu Stefana Batorego w
Wilnie. Miał stamtąd propozycję dokończenia studiów poloni-
stycznych i pracy naukowej na tej uczelni. O pozostaniu w
Lublinie zadecydowało jednak przypadkowe spotkanie z przy-
byłym właśnie z Wilna (lato ’45) prof. Marianem Morelo-
wskim, który "zaaresztował" zdolnego studenta przy tworzo-
nym właśnie przez siebie Zakładzie Historii Sztuki na Kato-
lickim Uniwersytecie Lubelskim.
W tymże jeszcze roku formalnie zakończył studia, wień-
cząc je rozprawą magisterską poświęconą twórczości Con-
stantina Tencalli. Jednocześnie został zatrudniony w nowym
Zakładzie jako asystent - od tej pory kariera naukowa Anto-
niego Maślińskiego na trwałe złączyła się z tymże Uniwersy-
tetem. Z tego okresu pochodzi interesujący esej opublikowa-
ny w "Zdroju" (1946 nr 12) o twórczości Michała Anioła
dowodnie świadczący o kierunku zainteresowań przyszłego
badacza sztuki nowożytnej. Niespełna cztery lata później, w
roku 1949 Antoni Maśliński obronił pracę doktorską pt. Ar-
chitektura antyku rzymskiego wobec renesansu włoskiego.
Innowacje twórcze, wydaną potem drukiem, uzyskując tytuł
"doktora filozofii w zakresie historii sztuki".
W tymże roku prof. Morelowski przeniósł się na Uniwer-
sytet Wrocławski. Jego miejsce na stanowisku Kierownika
Katedry zajął ówczesny zastępca profesora, dr hab. Piotr
Bohdziewicz, również od początku jej istnienia związany z
Zakładem, potem Katedrą Historii Sztuki Średniowiecznej i

199