DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Plamenycʹka, Olʹha Anatoliïvna: Zabudowa mieszczańska Kamieńca Podolskiego w XVI-XVII w.: geneza - typologia - program funkcjonalny
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48918#0271
Biuletyn Historii Sztuki
R.LVII, 1995. Nr 3-4
PLISSN 0006-3967
OLGA A. PŁAMIENICKA
Kijów, Naukowo-Badawczy Instytut Teorii i Historii
Architektury i Urbanistyki
ZABUDOWA MIESZCZAŃSKA KAMIEŃCA PODOLSKIEGO W XVI - XVII W.
GENEZA - TYPOLOGIA - PROGRAM FUNKCJONALNY
Mieszczańska zabudowa Kamieńca Podolskiego
stała się przedmiotem badań i opracowań ponad dwa-
dzieścia lat temu. Problematykę tąpodejmowano jednak
sporadycznie, na marginesie ogólniejszych rozważań1
bądź podczas referowania przebiegu prac restauracyj-
nych w poszczególnych obiektach2. Badania architekto-
niczno - archeologiczne i archiwalne, których wyniki
zostały ogłoszone drukiem przez Ewgeniję Płamienicką
oraz autorkę w latach 1982-1990, wyeksponowały pro-
blemy genezy, rozwoju, typologii i programu użytkowe-
go murowanej zabudowy mieszczańskiej w Kamieńcu
oraz pozwoliły cofnąć jej powstanie na koniec XIII w.
W ewolucji budynków murowanych dostrzeżono cztery
podstawowe etapy: a) kon. XIII w.; b) kon.XIV-pocz.
XV w.; c) 1 ćw. XV w.; d) kon. XVI w. -3 ćw. XVII w.
Badania architektoniczne utrudnia zły stan zacho-
wania obiektów. Większość z nich została zburzona w
latach 1940-50 i obecnie istnieje tylko w części podziem-
nej, w postaci jedno, dwu a nawet trójkondygnacyjnych
piwnic (il. 2, 4, 5). W tej sytuacji niepomiernie wzrosła
rola studiów archiwalnych oraz badań architektonicz-
nych, prowadzonych w podziemnych partiach budyn-
ków w trakcie prac wykopaliskowych, które z reguły
poprzedzają restauracje.
Staropolskie lub ormiańskie dokumenty i opracowa-
ne źródła archiwalne zawierające informacje o miesz-
kalnej zabudowie Kamieńca pochodzą z okresu od koń-
ca XVI w. do pocz. XVIII w., kiedy to ostatecznie
zrealizowano koncepcję przestrzennej dyspozycji i funkcji
mieszkania średniowiecznego, zanim nastąpiła jej grun-
towna osiemnastowieczna modyfikacja. Źródła dostar-
czają ogólnych widoków budynków - co umożliwia
ustalenie ich usytuowania, bryły architektonicznej, ilości
kondygnacji, formy dachów, obecności podcieni, gan-
ków i.t.p. (il. 1), zawierają opisy poszczególnych kamie-
II. 1. Kamieniec Podolski, widok rynku rusko-polskieg
na rycinie C. Tomaszewicza, ok. 1673-79
III. 1. Kamenets Podolsky (Kamieniec Podolski), view of the
Ruthenian-Polish market place in a print by C. Tomasiewicz,
c. 1673-’79
nic i domów - co z kolei pozwala określić dyspozycje
działek, układy funkcjonalne, wyposażenie wnętrz,
szczegóły architektoniczne, a wreszcie, przechowują
informacje niezbędne do rekonstrukcji całego układu
parcelacyjnego (il. 3).
255
R.LVII, 1995. Nr 3-4
PLISSN 0006-3967
OLGA A. PŁAMIENICKA
Kijów, Naukowo-Badawczy Instytut Teorii i Historii
Architektury i Urbanistyki
ZABUDOWA MIESZCZAŃSKA KAMIEŃCA PODOLSKIEGO W XVI - XVII W.
GENEZA - TYPOLOGIA - PROGRAM FUNKCJONALNY
Mieszczańska zabudowa Kamieńca Podolskiego
stała się przedmiotem badań i opracowań ponad dwa-
dzieścia lat temu. Problematykę tąpodejmowano jednak
sporadycznie, na marginesie ogólniejszych rozważań1
bądź podczas referowania przebiegu prac restauracyj-
nych w poszczególnych obiektach2. Badania architekto-
niczno - archeologiczne i archiwalne, których wyniki
zostały ogłoszone drukiem przez Ewgeniję Płamienicką
oraz autorkę w latach 1982-1990, wyeksponowały pro-
blemy genezy, rozwoju, typologii i programu użytkowe-
go murowanej zabudowy mieszczańskiej w Kamieńcu
oraz pozwoliły cofnąć jej powstanie na koniec XIII w.
W ewolucji budynków murowanych dostrzeżono cztery
podstawowe etapy: a) kon. XIII w.; b) kon.XIV-pocz.
XV w.; c) 1 ćw. XV w.; d) kon. XVI w. -3 ćw. XVII w.
Badania architektoniczne utrudnia zły stan zacho-
wania obiektów. Większość z nich została zburzona w
latach 1940-50 i obecnie istnieje tylko w części podziem-
nej, w postaci jedno, dwu a nawet trójkondygnacyjnych
piwnic (il. 2, 4, 5). W tej sytuacji niepomiernie wzrosła
rola studiów archiwalnych oraz badań architektonicz-
nych, prowadzonych w podziemnych partiach budyn-
ków w trakcie prac wykopaliskowych, które z reguły
poprzedzają restauracje.
Staropolskie lub ormiańskie dokumenty i opracowa-
ne źródła archiwalne zawierające informacje o miesz-
kalnej zabudowie Kamieńca pochodzą z okresu od koń-
ca XVI w. do pocz. XVIII w., kiedy to ostatecznie
zrealizowano koncepcję przestrzennej dyspozycji i funkcji
mieszkania średniowiecznego, zanim nastąpiła jej grun-
towna osiemnastowieczna modyfikacja. Źródła dostar-
czają ogólnych widoków budynków - co umożliwia
ustalenie ich usytuowania, bryły architektonicznej, ilości
kondygnacji, formy dachów, obecności podcieni, gan-
ków i.t.p. (il. 1), zawierają opisy poszczególnych kamie-
II. 1. Kamieniec Podolski, widok rynku rusko-polskieg
na rycinie C. Tomaszewicza, ok. 1673-79
III. 1. Kamenets Podolsky (Kamieniec Podolski), view of the
Ruthenian-Polish market place in a print by C. Tomasiewicz,
c. 1673-’79
nic i domów - co z kolei pozwala określić dyspozycje
działek, układy funkcjonalne, wyposażenie wnętrz,
szczegóły architektoniczne, a wreszcie, przechowują
informacje niezbędne do rekonstrukcji całego układu
parcelacyjnego (il. 3).
255