Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (57.1995)

Biuletyn Historii Sztuki
R.LVII, 1995, Nr 1-2
PLISSN 0006-3967

MARIAN WNUK
Kraków, Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy
DRUGI OKRES RZYMSKI TADEUSZA KUNTZEGO W ŚWIETLE
MATERIAŁÓW Z ARCHIYIO STORICO DEL YICARIATO AL LATERANO

Tadeusz Kuntze, artysta malarz działający w Polsce
i we Włoszech w drugiej połowie XVIII w., wzbudza
obecnie coraz większe zainteresowanie w Polsce i za-
granicą1. Jest malarzem znanym, wymienianym w wię-
kszości opracowań dotyczących dziejów malarstwa pol-
skiego i, jak dostrzegła Prószyńska: "intrygującym z
racji swoich znakomitych i długoletnich kontaktów z
dworem możnych książąt Borghese (1769-1788), z kon-
wentem Augustianów prowincji rzymskiej (około 1764-
1777) oraz z samym kardynałem Yorku i biskupem
Frascati, Enrico Benedetto Stuartem (1771-1777), który
w Wiecznym Mieście niezawodnie torował mu drogę do
kariery"2. Choć od pewnego czasu wiedza dotycząca
działalności tego malarza powiększa się, to w dalszym
ciągu wiele zagadnień związanych z jego życiem i twór-
czością pozostaje niewyjaśnionych, a wiele faktów do
końca nie potwierdzonych. Do nich należy między
innymi zagadnienie pobytu Kuntzego w Paryżu w latach
1752-1754, informacja mówiąca jakoby w latach 1770-
71 Kuntze gościł u siebie w rzymskim mieszkaniu mło-
dego Goyę, a przede wszystkim informacja mówiąca o
pobycie Kuntzego w Hiszpanii3.
Zdaniem Zagórowskiego Kuntze opuścił w 1759 r.
Polskę i na zaproszenie króla hiszpańskiego Ferdynan-
da VI udał się do Madrytu. Podróżował przez Rzym,
gdzie ożenił się z córką swego mistrza Bergary, rodem
z Hiszpanii. Tam od razu otrzymał wiele zamówień
królewskich. Malował obrazy ołtarzowe np. do kościoła
św. Barbary w Madrycie, przygotowywał wzory dla
tamtejszej tkalni, pracował w Aranjuez i Eskorialu. Dal-
szą jego działalność przerwała śmierć króla Ferdynada
VI w 1759 r. Następca Ferdynanda VI, Karol III poz-
wolił jeszcze Kuntzemu zaprojektować nagrobek zmar-
łego króla, który wykonał później Francisco Bergara,
ale dalej go już nie zatrudniał. Kuntze przeniósł się
wtedy do Walencji, gdzie wielką rolę odgrywała rodzina

Bergary. Tam z kolei pracował dla rodziny Dos Aguas
i książąt Medinaceli i gdzie zmarła mu żona.
Widząc trudności w zdobyciu uznania w Hiszpanii,
zwalczany przez oficjalnych malarzy dworskich, Kunt-
ze ostatecznie przeniósł się do Włoch4. Informacje te,
jak wielokrotnie zaznaczała Prószyńska, nie zostały do
dziś potwierdzone, choć kontakty Kuntzego z Hiszpa-
nią i Hiszpanami są intrygujące i ważne w analizie jego
twórczości oraz wpływów kształtujących jego artysty-
czną osobowość5.
Życiorys Kuntzego przedstawia się w nowym
świetle dzięki informacjom zawartym w zapiskach ar-
chiwalnych, pochodzącym z ksiąg parafialnych XVIII
w., przechowywanych obecnie w Archiwum Historycz-
nym Wikariatu Rzymskiego na Lateranie. Materiały te
dają możliwość dość szczegółowego prześledzenia ży-
ciorysu artysty po opuszczeniu przez niego Polski.
Tadeusz Kuntze wyjechał z kraju w roku 1759,
porzucając pracę nad obrazem do głównego ołtarza
kościoła SS.Wizytek w Warszawie, przedstawiającym
scenę Nawiedzenia. Jak odnotowują kroniki klasztoru
SS. Wizytek, wyjazd malarza nastąpił w związku z
zaproszeniem Kuntzego na dwór króla hiszpańskiego
Ferdynanda VI6. Do Hiszpanii najprawdopodobniej
nigdy nie dojechał, być może z powodu otrzymanej,
informacji o śmierci króla - swego niedoszłego dobro-
czyńcy i mecenasa7. W listopadzie 1759 r. artysta ucze-
stniczył bowiem w konkursie klementy ńskim Akademii
św. Łukasza w Rzymie i otrzymał III nagrodę za akt
męski8. Od roku 1760, a nieJak podaje większość histo-
ryków od 1765/66 lub 1767 , aż do swej śmierci (1793),
Tadeusz Kuntze ciągle notowany był w Rzymie. Jest to
o tyle ważne, że nowo odkryte dane dotyczą m.in. jed-
nego z najmniej poznanych okresów jego życia, przy-
padającego na lata 1759-1766. W 1760 r. Kuntze mie-
szkał w Rzymie przy obecnie już nie istniejącej "via

113