DOI issue:
Spis Treści
DOI article:Mossakowski, Stanisław: [Rezension von: Marcin Fabiański, Correggio and Sacra Conversazione]
DOI article:Kowalczyk, Jerzy: [Rezension von: Henry A. Millon, Susan Scott Munshower (Hg.), An architectural progress in the Renaissance and Baroque sojourns in and out of Italy, Band 1-2]
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48918#0194
PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW
w Modenie ok. r. 1527. Podobnie szereg elementów natury
fbrmalno-kompozycyjnej wyjaśnił autor wskazując na celo-
we i przemyślane dostosowywanie się malarza do wymogów
przekazu ideowego, by wspomnieć tylko "kolisty" ruch po-
staci w obrazie Madonna di S. Francesco, "szerokokątne"
ujęcie sceny w obrazie Madonna diS. Girolamo, czy dążenie
do bezpośredniości wizji poprzez "impresjonistyczne" obcię-
cie figury aniołka w obrazie Madonna di S. Giorgio.
Rozdział ostatni pracy pt. Correggio i włoskie malarstwo
religijne przynosi podsumowanie tez autora, a zwłaszcza odrzu-
cenie rozpowszechnionego poglądu, że dla artysty tematyka
religijna była jedynie pretekstem dlapopisaniasięwirtuozeriąformy
w duchu manieryzmu czy protobaroku. Przeciwnie, Fabiański udo-
wadnia ważki i inowacyjny wkład Correggia do rozwoju sztalugo-
wego malarstwa religijnego XVI w. i tym wyjaśnia długotrwałe
oddziaływanie jego dzieł w dobie potrydenckiej.
W sumie praca Marcina Fabiańskiego, łącząca podziwu
godną erudycję z samodzielnością i dojrzałością sądu, prze-
konuje czytelnika i stanowi istotny wkład do badań nad ma-
larstwem włoskim XVI wieku.
Stanisław Mossakowski
"An Architectural Progress in the Renaissance and Baroąue Sojourns In and Out ofltaly".
Essays in Architectural History Presented to Hellmut Hager on his Sixty-sixth Birthday.
Edited by Henry A. Milion and Susan Scott Munshower. Part 1-2. Pennsylvania 1992
pp.926 (Papers in ArtHistory from The Pennsylvania State University, Vol. VIII)
Jest to wspaniała księga pamiątkowa, ofiarowana Hel-
Imutowi Hagerowi profesorowi Institute for the Art and Hu-
manisticStudies i wieloletniemu dyrektorowi The Art History
Faculty w Uniwersytecie w Pensylwanii. Curriculum nauko-
we Profesora przedstawili we wstępie redaktorzy naukowi
księgi H.A. Milion i S. Scott Munshower. Został też sporzą-
dzony wykaz publikacji Jubilata: 5 książek autorskich, 3
książki zbiorowe pod jego redakcją naukową, 37 artykułów,
9 recenzji, 13 biogramów architektów w encyklopediach.
Bibliografia i życiorys wyraźnie nakreślają drogę naukową
Profesora. Ten niemiecki uczony rozpoczął badania od wło-
skiej sztuki średniowiecznej (retabula ołtarzowe z XIII w.),
aby ok. 1960 r. zmienić zainteresowania, poświęcając się
badaniom działalności architektów włoskich w okresie
późnego poberniniowskiego baroku: Carlo Fontana, Ferdi-
nando Fuga, Filippo Juvarra. Specjalnie też zajął się modela-
mi architektonicznymi zgromadzonymi przy Bazylice św.
Piotra. Pracował w kilku ośrodkach uniwersyteckich w Nie-
mczech i w Bibliotheca Hertziana w Rzymie, a w 1971 r.
został zaangażowany w Pennsylvania State University. W
tym okresie podjął badania nad rysunkami architektoniczny-
mi w Akademii S. Luca w Rzymie, zwłaszcza z 1. połowy
XVUIw. (plon Concorsi Clementini) i doprowadził w 1982 r. do
ich wystawy w uniwersyteckim Museum of Art w PennsyL
wanii.
W księdze, wydanej luksusowo w dwu woluminach, zo-
stały opublikowane 34 artykuły poświęcone głównie archite-
kturze włoskiej w okresie nowożytnym i działalności archite-
któw włoskich w krajach zaalpejskich. Autorami tych artyku-
łów są uczeni z wielu krajów, także z Polski (Zygmunt
Waźbiński), choć zwraca uwagę stosunkowo mały udział
Włochów. Jest to wyraźny dowód, że sztuka włoska stała się
przedmiotem badań historyków sztuki niemal z całego świata,
zwłaszcza Amerykanów i Niemców. W starannie udokumen-
towanych i bogato ilustrowanych artykułach, podjęto ważne
tematy o wybitnych dziełach sztuki i twórcach, głównie w
Rzymie, nawiązując tym do zainteresowań i badań Jubilata.
Wiele artykułów zostało poświęconych problemom ogólnym,
m. in.: architektonicznej szkole Berniniego w Rzymie ( A.
Braham), dwom koncepcjom kontrastów kolorystycznych w
architekturze rzymskiego baroku (R. Enggass), jedności sztuk
wizualnych w okresie baroku na przykładzie dzieł Fischera
von Erlach i Tiepola (I. Lavin), pomnikom nagrobnym archi-
tektów (J. Connors), projektom gmachów akademii sztuk
pięknych i nauk w XVIII w. (Ch. Challingsworth), baroko-
wym klatkom schodowym (W. F. Cousins), fasadom pałaców
rzymskich z XVII w. (D. Metzger Habel).
Wiele artykułów traktuje też o wybitnych dziełach archi-
tektonicznych w Rzymie: Palazzo della Sapienza (R. Stalla),
Basilica S. Piętro (Z. Waźbiński, Ch. Thoenes, E. Kieven),
Piazza S. Piętro (R. Carloni), Palazzo Barberini (S. Tobriner),
Villa Benedetti (J. Varriano), Capella Spada przy Chiesa
Nuova (A. Pampalone). Najliczniejsze artykuły za punkt wyj-
ścia mają postacie wielkich architektów, niejednokrotnie na
zasadzie porównań dwu postaci z różnych generacji dla uka-
zania oddziaływania na twórców z młodszego pokolenia. A
więc: Maderno i Borromini (P. Waddy), Fischer von Erlach i
Tiepolo (I. Lavin), Filippo Juvarra (3 artykuły -H. A. Milion,
Ch. Passanti, W. F. Cousins), Mario Gioffredo z Neapolu (J.
Garms), Mattia de Rossis i jego główne dzieło kolegiata S.
Maria Assunta w Valmontone (E. Sladek). Jest też kilka
artykułów o architektach włoskich działających poza Italią, a
więc: Bernini w Paryżu (G. Bauer), Nicola Michetti w St.
Petersburgu (J. Pinto) i Pompeo Ferrari w Polsce (G. R.
Smith). Do wyjątków należą artykuły poświęcone innym niż
włoscy architekci jak wspomniany Fischer von Erlach (I.
Lavin) i BalthasarNeumann (Ch. Otto), ale zawsze w związku
z oddziaływaniem sztuki włoskiej. Tylko dwie prace dotyczą
rzeźby barokowej: pomnika Konstantyna w Bazylice św.
Piotra - dzieła Berniniego (T. Marder) oraz nagrobnych po-
mników architektów (J. Connors). Z malarstwa - oprócz
artykułu o architekturze malowanej Rubensa (L. Bauer), war-
184
w Modenie ok. r. 1527. Podobnie szereg elementów natury
fbrmalno-kompozycyjnej wyjaśnił autor wskazując na celo-
we i przemyślane dostosowywanie się malarza do wymogów
przekazu ideowego, by wspomnieć tylko "kolisty" ruch po-
staci w obrazie Madonna di S. Francesco, "szerokokątne"
ujęcie sceny w obrazie Madonna diS. Girolamo, czy dążenie
do bezpośredniości wizji poprzez "impresjonistyczne" obcię-
cie figury aniołka w obrazie Madonna di S. Giorgio.
Rozdział ostatni pracy pt. Correggio i włoskie malarstwo
religijne przynosi podsumowanie tez autora, a zwłaszcza odrzu-
cenie rozpowszechnionego poglądu, że dla artysty tematyka
religijna była jedynie pretekstem dlapopisaniasięwirtuozeriąformy
w duchu manieryzmu czy protobaroku. Przeciwnie, Fabiański udo-
wadnia ważki i inowacyjny wkład Correggia do rozwoju sztalugo-
wego malarstwa religijnego XVI w. i tym wyjaśnia długotrwałe
oddziaływanie jego dzieł w dobie potrydenckiej.
W sumie praca Marcina Fabiańskiego, łącząca podziwu
godną erudycję z samodzielnością i dojrzałością sądu, prze-
konuje czytelnika i stanowi istotny wkład do badań nad ma-
larstwem włoskim XVI wieku.
Stanisław Mossakowski
"An Architectural Progress in the Renaissance and Baroąue Sojourns In and Out ofltaly".
Essays in Architectural History Presented to Hellmut Hager on his Sixty-sixth Birthday.
Edited by Henry A. Milion and Susan Scott Munshower. Part 1-2. Pennsylvania 1992
pp.926 (Papers in ArtHistory from The Pennsylvania State University, Vol. VIII)
Jest to wspaniała księga pamiątkowa, ofiarowana Hel-
Imutowi Hagerowi profesorowi Institute for the Art and Hu-
manisticStudies i wieloletniemu dyrektorowi The Art History
Faculty w Uniwersytecie w Pensylwanii. Curriculum nauko-
we Profesora przedstawili we wstępie redaktorzy naukowi
księgi H.A. Milion i S. Scott Munshower. Został też sporzą-
dzony wykaz publikacji Jubilata: 5 książek autorskich, 3
książki zbiorowe pod jego redakcją naukową, 37 artykułów,
9 recenzji, 13 biogramów architektów w encyklopediach.
Bibliografia i życiorys wyraźnie nakreślają drogę naukową
Profesora. Ten niemiecki uczony rozpoczął badania od wło-
skiej sztuki średniowiecznej (retabula ołtarzowe z XIII w.),
aby ok. 1960 r. zmienić zainteresowania, poświęcając się
badaniom działalności architektów włoskich w okresie
późnego poberniniowskiego baroku: Carlo Fontana, Ferdi-
nando Fuga, Filippo Juvarra. Specjalnie też zajął się modela-
mi architektonicznymi zgromadzonymi przy Bazylice św.
Piotra. Pracował w kilku ośrodkach uniwersyteckich w Nie-
mczech i w Bibliotheca Hertziana w Rzymie, a w 1971 r.
został zaangażowany w Pennsylvania State University. W
tym okresie podjął badania nad rysunkami architektoniczny-
mi w Akademii S. Luca w Rzymie, zwłaszcza z 1. połowy
XVUIw. (plon Concorsi Clementini) i doprowadził w 1982 r. do
ich wystawy w uniwersyteckim Museum of Art w PennsyL
wanii.
W księdze, wydanej luksusowo w dwu woluminach, zo-
stały opublikowane 34 artykuły poświęcone głównie archite-
kturze włoskiej w okresie nowożytnym i działalności archite-
któw włoskich w krajach zaalpejskich. Autorami tych artyku-
łów są uczeni z wielu krajów, także z Polski (Zygmunt
Waźbiński), choć zwraca uwagę stosunkowo mały udział
Włochów. Jest to wyraźny dowód, że sztuka włoska stała się
przedmiotem badań historyków sztuki niemal z całego świata,
zwłaszcza Amerykanów i Niemców. W starannie udokumen-
towanych i bogato ilustrowanych artykułach, podjęto ważne
tematy o wybitnych dziełach sztuki i twórcach, głównie w
Rzymie, nawiązując tym do zainteresowań i badań Jubilata.
Wiele artykułów zostało poświęconych problemom ogólnym,
m. in.: architektonicznej szkole Berniniego w Rzymie ( A.
Braham), dwom koncepcjom kontrastów kolorystycznych w
architekturze rzymskiego baroku (R. Enggass), jedności sztuk
wizualnych w okresie baroku na przykładzie dzieł Fischera
von Erlach i Tiepola (I. Lavin), pomnikom nagrobnym archi-
tektów (J. Connors), projektom gmachów akademii sztuk
pięknych i nauk w XVIII w. (Ch. Challingsworth), baroko-
wym klatkom schodowym (W. F. Cousins), fasadom pałaców
rzymskich z XVII w. (D. Metzger Habel).
Wiele artykułów traktuje też o wybitnych dziełach archi-
tektonicznych w Rzymie: Palazzo della Sapienza (R. Stalla),
Basilica S. Piętro (Z. Waźbiński, Ch. Thoenes, E. Kieven),
Piazza S. Piętro (R. Carloni), Palazzo Barberini (S. Tobriner),
Villa Benedetti (J. Varriano), Capella Spada przy Chiesa
Nuova (A. Pampalone). Najliczniejsze artykuły za punkt wyj-
ścia mają postacie wielkich architektów, niejednokrotnie na
zasadzie porównań dwu postaci z różnych generacji dla uka-
zania oddziaływania na twórców z młodszego pokolenia. A
więc: Maderno i Borromini (P. Waddy), Fischer von Erlach i
Tiepolo (I. Lavin), Filippo Juvarra (3 artykuły -H. A. Milion,
Ch. Passanti, W. F. Cousins), Mario Gioffredo z Neapolu (J.
Garms), Mattia de Rossis i jego główne dzieło kolegiata S.
Maria Assunta w Valmontone (E. Sladek). Jest też kilka
artykułów o architektach włoskich działających poza Italią, a
więc: Bernini w Paryżu (G. Bauer), Nicola Michetti w St.
Petersburgu (J. Pinto) i Pompeo Ferrari w Polsce (G. R.
Smith). Do wyjątków należą artykuły poświęcone innym niż
włoscy architekci jak wspomniany Fischer von Erlach (I.
Lavin) i BalthasarNeumann (Ch. Otto), ale zawsze w związku
z oddziaływaniem sztuki włoskiej. Tylko dwie prace dotyczą
rzeźby barokowej: pomnika Konstantyna w Bazylice św.
Piotra - dzieła Berniniego (T. Marder) oraz nagrobnych po-
mników architektów (J. Connors). Z malarstwa - oprócz
artykułu o architekturze malowanej Rubensa (L. Bauer), war-
184