DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Krasny, Piotr: Renesansowy kościoł w Dobromilu i jego związki z architekturą mazowiecką
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48918#0287
Biuletyn Historii Sztuki
R.LVII, 1995, Nr 3-4
PLISSN 0006-3967
PIOTR KRASNY
Kraków, Instytut Historii Sztuki UJ
RENESANSOWY KOŚCIÓŁ W DOBROMILU
I JEGO ZWIĄZKI Z ARCHITEKTURĄ MAZOWIECKĄ
Kościół parafialny w Dobromilu mimo efektownych
form architektury i bogatego wyposażenia nie był nigdy
przedmiotem badań historyczno-artystycznych. Nieco
uwagi poświęcili mu tylko nieliczni historycy polscy i
ukraińscy na marginesie szerszych opracowań. Autor
pierwszej monografii Dobromila Wenedykt Płosz-
czanśkyj podał datę fundacji tamtejszej parafii katolic-
kiej i kilka informacji na temat służącej jej świątyni1.
Wiele danych dotyczących historii kościoła zawiera
schematyzm diecezji przemyskiej z roku 1901". W re-
lacji z wycieczki w okolice Chyrowa w "Sprawozda-
niach Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce"
odnotowano tylko dwa elementy wyposażenia kościoła
-portret Błażeja Krasińskiego i tablicę z drzewem gene-
alogicznym rodu Krasińskich3. Nieco nowych informa-
cji na temat dziejów tej świątyni podali Mieczysław
Orłowicz4 i Mykoła Hec5. Obaj ci autorzy zwrócili
uwagę na renesansowe elementy w fasadzie i dekoracji
sklepiennej kościoła i na ich podstawie określili czas
powstania owej budowli na XVI w. Szczegółowych
danych dotyczących "fabryki" świątyni trzeba jednak
szukać w bogatych materiałach archiwalnych zachowa-
nych przede wszystkim w Archiwum Metropolitalnym
w Przemyślu.
Dobromil był jedną z dziewięciu miejscowości, któ-
re Herburtowie otrzymali w 1374 r. z nadania Włady-
sława Opolczyka. Od początku był on ośrodkiem tych
dóbr, a po podziałach majątkowych stał się główną
siedzibą tzw. linii Herborda Pawcza6. Miejscowość ta
należała najpierw do parafii w Felsztyme7, a dopiero w
1531 r. Jan Herburt, podkomorzy przemyski ufundował
parafię w Dobromilu8. Pierwszy kościół parafialny zo-
stał wybudowany z drewna naprzeciwko niskiego zam-
ku. Świątynia ta spłonęła pod koniec roku 1635 .
Murowany kościół zbudowano w innym miejscu, w
którym wcześniej miała stać cerkiew10. Według infor-
macji zawartych w opisach świątyni z lat 1782 i 1793,
budowla ta powstała w drugiej połowie XVI w.11 Koś-
ciół nosił pierwotnie wezwanie Trójcy Św. Kaplica
przylegająca od południa do tej świątyni, określana w
źródłach jako Capella Her but (wiana12, musiała po-
wstać przed 1622 r., w którym obciążony długami Do-
bromil przeszedł od rodziny Herburtów w ręce jej wie-
rzycieli13.
Nieokreślone bliżej w źródłach prace budowlane
prowadzono przy kościele w trzecim dziesięcioleciu
XVII w., bowiem biskup przemyski Henryk Firlej
(1631-1636) pozwolił wykorzystać na "fabrykę" tej
świątyni osiemset florenów, które pozostały w parafii
dobromilskiej po śmierci ks. Jana Widawskiego14.
Zgodnie z protokołem wizytacji kanonicznej z 1648 r.15
do kościoła w Dobromilu przylegały dwie kaplice: wię-
ksza - Samuela Koniecpolskiego (być może tożsama z
kaplicą Herburtów)16 i mniejsza - Jana Ormiańczyka.
Przy kościele wznosiła się drewniana zmurszała dzwon-
nica, a cmentarz był otoczony murem i drewnianym
płotem. Świątynia nosiła już wówczas wezwanie Prze-
mienienia Pańskiego. W tym samym roku Kozacy naje-
chali Dobromil splądrowali kościół i wymordowali kry-
jących się w nim ludzi17.
W1719 r. Wojciech Michalski, ówczesny dzierżaw-
ca Dobromila podjął gruntowny remont kościoła18. Po
1743 r. właściciel miasta Błażej Krasiński starosta
przasnyski rozpoczął przebudowę świątyni. Naprzeciw-
ko kaplicy Herburtów dostawiono do nawy kaplicę św.
Kingi (patronki górników z żup solnych znajdujących
się koło Dobromila), a przy prezbiterium, od południa
wymurowano nową zakrystię. We wnętrzu świątyni
położono kamienną posadzkę, wybudowano pięciosto-
pniowy podest przed ołtarzem głównym i wybielono
ściany. Pokryto dachówką skarbiec, a także obito bla-
chą sygnaturkę i gzymsy na fasadzie. Wszystkie te
271
R.LVII, 1995, Nr 3-4
PLISSN 0006-3967
PIOTR KRASNY
Kraków, Instytut Historii Sztuki UJ
RENESANSOWY KOŚCIÓŁ W DOBROMILU
I JEGO ZWIĄZKI Z ARCHITEKTURĄ MAZOWIECKĄ
Kościół parafialny w Dobromilu mimo efektownych
form architektury i bogatego wyposażenia nie był nigdy
przedmiotem badań historyczno-artystycznych. Nieco
uwagi poświęcili mu tylko nieliczni historycy polscy i
ukraińscy na marginesie szerszych opracowań. Autor
pierwszej monografii Dobromila Wenedykt Płosz-
czanśkyj podał datę fundacji tamtejszej parafii katolic-
kiej i kilka informacji na temat służącej jej świątyni1.
Wiele danych dotyczących historii kościoła zawiera
schematyzm diecezji przemyskiej z roku 1901". W re-
lacji z wycieczki w okolice Chyrowa w "Sprawozda-
niach Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce"
odnotowano tylko dwa elementy wyposażenia kościoła
-portret Błażeja Krasińskiego i tablicę z drzewem gene-
alogicznym rodu Krasińskich3. Nieco nowych informa-
cji na temat dziejów tej świątyni podali Mieczysław
Orłowicz4 i Mykoła Hec5. Obaj ci autorzy zwrócili
uwagę na renesansowe elementy w fasadzie i dekoracji
sklepiennej kościoła i na ich podstawie określili czas
powstania owej budowli na XVI w. Szczegółowych
danych dotyczących "fabryki" świątyni trzeba jednak
szukać w bogatych materiałach archiwalnych zachowa-
nych przede wszystkim w Archiwum Metropolitalnym
w Przemyślu.
Dobromil był jedną z dziewięciu miejscowości, któ-
re Herburtowie otrzymali w 1374 r. z nadania Włady-
sława Opolczyka. Od początku był on ośrodkiem tych
dóbr, a po podziałach majątkowych stał się główną
siedzibą tzw. linii Herborda Pawcza6. Miejscowość ta
należała najpierw do parafii w Felsztyme7, a dopiero w
1531 r. Jan Herburt, podkomorzy przemyski ufundował
parafię w Dobromilu8. Pierwszy kościół parafialny zo-
stał wybudowany z drewna naprzeciwko niskiego zam-
ku. Świątynia ta spłonęła pod koniec roku 1635 .
Murowany kościół zbudowano w innym miejscu, w
którym wcześniej miała stać cerkiew10. Według infor-
macji zawartych w opisach świątyni z lat 1782 i 1793,
budowla ta powstała w drugiej połowie XVI w.11 Koś-
ciół nosił pierwotnie wezwanie Trójcy Św. Kaplica
przylegająca od południa do tej świątyni, określana w
źródłach jako Capella Her but (wiana12, musiała po-
wstać przed 1622 r., w którym obciążony długami Do-
bromil przeszedł od rodziny Herburtów w ręce jej wie-
rzycieli13.
Nieokreślone bliżej w źródłach prace budowlane
prowadzono przy kościele w trzecim dziesięcioleciu
XVII w., bowiem biskup przemyski Henryk Firlej
(1631-1636) pozwolił wykorzystać na "fabrykę" tej
świątyni osiemset florenów, które pozostały w parafii
dobromilskiej po śmierci ks. Jana Widawskiego14.
Zgodnie z protokołem wizytacji kanonicznej z 1648 r.15
do kościoła w Dobromilu przylegały dwie kaplice: wię-
ksza - Samuela Koniecpolskiego (być może tożsama z
kaplicą Herburtów)16 i mniejsza - Jana Ormiańczyka.
Przy kościele wznosiła się drewniana zmurszała dzwon-
nica, a cmentarz był otoczony murem i drewnianym
płotem. Świątynia nosiła już wówczas wezwanie Prze-
mienienia Pańskiego. W tym samym roku Kozacy naje-
chali Dobromil splądrowali kościół i wymordowali kry-
jących się w nim ludzi17.
W1719 r. Wojciech Michalski, ówczesny dzierżaw-
ca Dobromila podjął gruntowny remont kościoła18. Po
1743 r. właściciel miasta Błażej Krasiński starosta
przasnyski rozpoczął przebudowę świątyni. Naprzeciw-
ko kaplicy Herburtów dostawiono do nawy kaplicę św.
Kingi (patronki górników z żup solnych znajdujących
się koło Dobromila), a przy prezbiterium, od południa
wymurowano nową zakrystię. We wnętrzu świątyni
położono kamienną posadzkę, wybudowano pięciosto-
pniowy podest przed ołtarzem głównym i wybielono
ściany. Pokryto dachówką skarbiec, a także obito bla-
chą sygnaturkę i gzymsy na fasadzie. Wszystkie te
271