DOI Heft:
Spis Treści
DOI Artikel:Talbierska, Jolanta: "Master European Drawings from Polish Collections", 17 IV. - 6. VI.1993, Kansas City, The Nelson - Atkins Museum of Art; 9.VII - 29 VIII. 1993, Milwaukee, Milwaukee Art Museum, 10.X - 5.XII.1993, Montreal, Museum of Fine Arts; 9.I. - 6.III.1994, Hartford, Wadsworth Atheneum, CT; "Rysunki dawnych mistrzów ze zbiorów polskich", 15.IV - 15.V.1994, Warszawa, Muzeum Narodowe
DOI Artikel:Szafraniec-Rdułtowska, Beata: [Rezension von: "Saeculum Christianum". Pismo historyczno-społeczne]
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48918#0206
PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW
sunku na przykładach tak wysokiej klasy nie zdarza się często.
Ze względu na szczególną wrażliwość i nietrwałość materii
rysunku ekspozycje organizuje się rzadko ograniczając czas
ich trwania.
Master European Drawings goszcząca w pięciu muzeach
cieszyła się znakomitą frekwencją, pozytywnymi, a nawet
entuzjastycznymi recenzjami (USA). Każdej ekspozycji to-
warzyszyły imprezy kulturalne i naukowe, wykłady specjali-
stów na temat rysunków i ich kolekcjonerstwa oraz dodatko-
we wystawy rysunków z własnych zbiorów (np. w Wadsworth
Atheneum w Hartford).
Katalog w języku angielskim (Master European Dra-
wings from Polish Collections, edited by Anna Kozak and
Maciej Monkiewicz in collaboration with Teresa Sulerzyska,
The Trust for Museum Exhibitions, Washington, D. C. 1993;
119 il. cz. - b., 8 barwnych) zawiera obszerny wstęp pióra
Anny Kozak, przybliżający zagranicznemu odbiorcy historię
polskich kolekcji rysunków i obecny stan naszych zbiorów.
Obiekty zostały merytorycznie opracowane przez pracowni-
ków zbiorów instytucji wypożyczających. Nazwiskom arty-
stów, ułożonym w porządku alfabetycznym, towarzyszą
zwięzłe biogramy, a ich pracom opis techniczny, prowenien-
cja, bibliografia i naukowy komentarz. Niewątpliwym plusem
katalogu jest na ogół kompetentne opracowanie oraz komplet
ilustracji. Minusem jest powtórzenie zestawu 75 rysunków
(warunek strony amerykańskiej), które gościły na dwóch po-
dobnych wystawach: Zeichnungen alter Meister aus polni-
schen Sammlungen, Herzog Anton Ulrich-Museum Braun-
schweig, Kunstsammlungen der Veste Coburg 1981/1982 i
100 of the Finest Drawings from Polish Collections, prezen-
towana w 1982 r. w 5 muzeach Wielkiej Brytanii i Irlandii.
Na wy stawie znalazł się niestety tylko jeden niepublikowany,
wspomniany już rysunek M. de Voosa (kat. 107), choć można
było wybrać więcej dzieł dorównujących klasą tym wystawio-
nym, lecz mniej od nich spopularyzowanym. Podobne wysta-
wy wraz z naukowym katalogiem są doskonałą okazją do
prezentacji materiału mało lub wręcz nieznanego, dają jedno-
cześnie możliwość wyjaśnienia i uporządkowania atrybucji.
Jako przykład można przytoczyć grupę rysunków z Biblioteki
Jagiellońskiej w Krakowie (przewidzianych początkowo do
prezentacji na ekspozycji) przypisywanych H. Goltziusowi,
które po dokładnym zbadaniu okazały się być przerysami z
rycin J. de Gheyna II.
Jolanta Talbierska
"Saeculum Christianum". Pismo historyczno-społeczne. R.l:1994 ss.279, il.
Wydział Kościelnych Nauk Historycznych i Społecznych
Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie rozpoczął wy-
dawanie nowego pisma naukowego - półrocznika, w którym
publikowane będą wyniki badań i studiów z różnorodnych
dyscyplin. Znajdą się tu między innymi prace z historii sztuki
sakralnej.
Pierwszy numer otwiera część poświęcona pamięci Ks. prof.
dra hab. Janusza St. Pasierba, kierownika Katedry Historii Sztuki
ATK, zmarłego w Warszawie 15 grudnia 1993 r. W tekście W
służbie Kościołowi, nauce i literaturze Andrzej K.01szewski
przytacza życiorys Ks. Pasierba, a także omawia jego szeroką
działalność na polu kultury. Dalej zamieszczono homilię ks.
arcbpa Henryka Muszyńskiego i przemówienie rektora ATK ks.
Jana Łacha wygłoszone podczas mszy pogrzebowej w warsza-
wskim kościele seminaryjnym oraz homilię, którą wygłosił ks.
bp. Jan Szlaga w dniu pogrzebu w katedrze pelplińskiej. Tę część
pisma zamyka pełna bibliografia publikacji Profesora, opraco-
wana przez ks. Józefa Mandziuka.
W pierwszym numerze omawianego półrocznika znala-
zły się dwa artykuły z dziedziny historii sztuki. Stanisław
Kobielus w pracy Sztuka i sacrum. Kilka uwagi na marginesie
lektury Andre Malraux. Przemiana Bogów (Nadprzyrodzone)
zawarł spostrzeżenia dotyczące rozumienia przez francuskie-
go pisarza pojęcia sacrum w sztuce europejskiej. Przytoczył
poglądy Malraux na temat sztuki i piękna w kontekście wza-
jemnych relacji między światem człowieka i światem Boga.
Granicę między sztuką romańską i gotycką wyznaczało we-
dług Malraux inne pojmowanie Boga; miejsce transcendencji
przejawiającej się w ukazywaniu boskiej chwały zajęło przed-
stawianie człowieczeństwa Chrystusa zawarte w ikonografii
pasyjnej.
Autor artykułu nie zgadza się z poglądem francuskiego
teoretyka kultury, że "wszystkie sakralne sztuki zwracały się
do prostaczków i żadna nie jest iluzjonistyczna". Przykładem
jest sakralna sztuka baroku, iluzjonistyczna w formie. Jej
iluzjonizm nie dotyczył treści i nie przeszkadzał w prezento-
waniu sacrum. Dla Malraux pojęcie sacrum ukryte jest za
symbolem. Jego zdaniem w sztuce, w której jest ono obecne,
wszelkie uczucia odnoszą się do Boga, gdyż piękno nie prze-
mawia do rozumu lecz do wiary.
Drugi artykuł to opracowanie Janusza Nowińskiego Po-
lichromia sklepienia prezbiterium i transeptu pocysterskiego
kościoła w Lądzie nad Wartą, w którym omówione zostały
autorstwo i tematyka barokowych malowideł. Najstarsza gru-
pa fresków ze sklepienia prezbiterium z końca XVII w. syg-
nowana jest przez nieznanego monogramistę "W.C.M." Z
ostatniej ćwierci XVII w. pochodzi cykl dziewięciu malowi-
deł wykonanych prawdopodobnie przez malarza cysterskiego
Łukasza Latkowskiego.
Autor wspomina ważną dla klasztoru działaność opata
Mikołaja Łukomskiego (1697-1750), na zlecenie którego pra-
cowali w Lądzie freskanci w XVIII w. Freski na sklepieniu
transeptu północnego wykonał cysters F.L.Raedtke. Przedsta-
wiają one sceny poświęcone idei Opieki Matki Boskiej oraz
wątki ikonograficzne z historii św. Urszuli. Jego autorstwa
jest też fresk na ścianie wschodniej północnego ramienia
196
sunku na przykładach tak wysokiej klasy nie zdarza się często.
Ze względu na szczególną wrażliwość i nietrwałość materii
rysunku ekspozycje organizuje się rzadko ograniczając czas
ich trwania.
Master European Drawings goszcząca w pięciu muzeach
cieszyła się znakomitą frekwencją, pozytywnymi, a nawet
entuzjastycznymi recenzjami (USA). Każdej ekspozycji to-
warzyszyły imprezy kulturalne i naukowe, wykłady specjali-
stów na temat rysunków i ich kolekcjonerstwa oraz dodatko-
we wystawy rysunków z własnych zbiorów (np. w Wadsworth
Atheneum w Hartford).
Katalog w języku angielskim (Master European Dra-
wings from Polish Collections, edited by Anna Kozak and
Maciej Monkiewicz in collaboration with Teresa Sulerzyska,
The Trust for Museum Exhibitions, Washington, D. C. 1993;
119 il. cz. - b., 8 barwnych) zawiera obszerny wstęp pióra
Anny Kozak, przybliżający zagranicznemu odbiorcy historię
polskich kolekcji rysunków i obecny stan naszych zbiorów.
Obiekty zostały merytorycznie opracowane przez pracowni-
ków zbiorów instytucji wypożyczających. Nazwiskom arty-
stów, ułożonym w porządku alfabetycznym, towarzyszą
zwięzłe biogramy, a ich pracom opis techniczny, prowenien-
cja, bibliografia i naukowy komentarz. Niewątpliwym plusem
katalogu jest na ogół kompetentne opracowanie oraz komplet
ilustracji. Minusem jest powtórzenie zestawu 75 rysunków
(warunek strony amerykańskiej), które gościły na dwóch po-
dobnych wystawach: Zeichnungen alter Meister aus polni-
schen Sammlungen, Herzog Anton Ulrich-Museum Braun-
schweig, Kunstsammlungen der Veste Coburg 1981/1982 i
100 of the Finest Drawings from Polish Collections, prezen-
towana w 1982 r. w 5 muzeach Wielkiej Brytanii i Irlandii.
Na wy stawie znalazł się niestety tylko jeden niepublikowany,
wspomniany już rysunek M. de Voosa (kat. 107), choć można
było wybrać więcej dzieł dorównujących klasą tym wystawio-
nym, lecz mniej od nich spopularyzowanym. Podobne wysta-
wy wraz z naukowym katalogiem są doskonałą okazją do
prezentacji materiału mało lub wręcz nieznanego, dają jedno-
cześnie możliwość wyjaśnienia i uporządkowania atrybucji.
Jako przykład można przytoczyć grupę rysunków z Biblioteki
Jagiellońskiej w Krakowie (przewidzianych początkowo do
prezentacji na ekspozycji) przypisywanych H. Goltziusowi,
które po dokładnym zbadaniu okazały się być przerysami z
rycin J. de Gheyna II.
Jolanta Talbierska
"Saeculum Christianum". Pismo historyczno-społeczne. R.l:1994 ss.279, il.
Wydział Kościelnych Nauk Historycznych i Społecznych
Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie rozpoczął wy-
dawanie nowego pisma naukowego - półrocznika, w którym
publikowane będą wyniki badań i studiów z różnorodnych
dyscyplin. Znajdą się tu między innymi prace z historii sztuki
sakralnej.
Pierwszy numer otwiera część poświęcona pamięci Ks. prof.
dra hab. Janusza St. Pasierba, kierownika Katedry Historii Sztuki
ATK, zmarłego w Warszawie 15 grudnia 1993 r. W tekście W
służbie Kościołowi, nauce i literaturze Andrzej K.01szewski
przytacza życiorys Ks. Pasierba, a także omawia jego szeroką
działalność na polu kultury. Dalej zamieszczono homilię ks.
arcbpa Henryka Muszyńskiego i przemówienie rektora ATK ks.
Jana Łacha wygłoszone podczas mszy pogrzebowej w warsza-
wskim kościele seminaryjnym oraz homilię, którą wygłosił ks.
bp. Jan Szlaga w dniu pogrzebu w katedrze pelplińskiej. Tę część
pisma zamyka pełna bibliografia publikacji Profesora, opraco-
wana przez ks. Józefa Mandziuka.
W pierwszym numerze omawianego półrocznika znala-
zły się dwa artykuły z dziedziny historii sztuki. Stanisław
Kobielus w pracy Sztuka i sacrum. Kilka uwagi na marginesie
lektury Andre Malraux. Przemiana Bogów (Nadprzyrodzone)
zawarł spostrzeżenia dotyczące rozumienia przez francuskie-
go pisarza pojęcia sacrum w sztuce europejskiej. Przytoczył
poglądy Malraux na temat sztuki i piękna w kontekście wza-
jemnych relacji między światem człowieka i światem Boga.
Granicę między sztuką romańską i gotycką wyznaczało we-
dług Malraux inne pojmowanie Boga; miejsce transcendencji
przejawiającej się w ukazywaniu boskiej chwały zajęło przed-
stawianie człowieczeństwa Chrystusa zawarte w ikonografii
pasyjnej.
Autor artykułu nie zgadza się z poglądem francuskiego
teoretyka kultury, że "wszystkie sakralne sztuki zwracały się
do prostaczków i żadna nie jest iluzjonistyczna". Przykładem
jest sakralna sztuka baroku, iluzjonistyczna w formie. Jej
iluzjonizm nie dotyczył treści i nie przeszkadzał w prezento-
waniu sacrum. Dla Malraux pojęcie sacrum ukryte jest za
symbolem. Jego zdaniem w sztuce, w której jest ono obecne,
wszelkie uczucia odnoszą się do Boga, gdyż piękno nie prze-
mawia do rozumu lecz do wiary.
Drugi artykuł to opracowanie Janusza Nowińskiego Po-
lichromia sklepienia prezbiterium i transeptu pocysterskiego
kościoła w Lądzie nad Wartą, w którym omówione zostały
autorstwo i tematyka barokowych malowideł. Najstarsza gru-
pa fresków ze sklepienia prezbiterium z końca XVII w. syg-
nowana jest przez nieznanego monogramistę "W.C.M." Z
ostatniej ćwierci XVII w. pochodzi cykl dziewięciu malowi-
deł wykonanych prawdopodobnie przez malarza cysterskiego
Łukasza Latkowskiego.
Autor wspomina ważną dla klasztoru działaność opata
Mikołaja Łukomskiego (1697-1750), na zlecenie którego pra-
cowali w Lądzie freskanci w XVIII w. Freski na sklepieniu
transeptu północnego wykonał cysters F.L.Raedtke. Przedsta-
wiają one sceny poświęcone idei Opieki Matki Boskiej oraz
wątki ikonograficzne z historii św. Urszuli. Jego autorstwa
jest też fresk na ścianie wschodniej północnego ramienia
196