DOI Heft:
Spis Treści
DOI Artikel:Galicka, Izabella; Sygietyńska, Hanna: Autoportret Bandinellego w Jabłonny
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48918#0115
Biuletyn Historii Sztuki
R.LVH, 1995, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967
IZABELLA GALICKA, HANNA SYGIETYNSKA
Warszawa
AUTOPORTRET BANDINELLEGO Z JABŁONNY
Baccio Bandinelli - słynny epigon renesansu we
Florencji, rzeźbiarz, malarz, rysownik, rywal Michała
Anioła - jak żaden inny artysta Cinąuecenta z wielką
pasją dążył do utrwalenia swego plastycznego wizerun-
ku1. Malował, rysował i rzeźbił autoportrety, nadawał
swe rysy rzeźbom świętych, proroków i imperatorów.
Charakterystyczny długi nos z garbkiem, o mięsistych,
poddartych nozdrzach i bujna, kręta broda są znakami
rozpoznawczymi przy identyfikacji.
Wśród rzeźb odnajdujemy te cechy między innymi
w twarzy św. Nikodema z Piety wieńczącej grobowiec
Bandinellich we florenckim kościele SS. Annunziata,
w wizerunku proroka na płycinie balustrady chóru ka-
noniczego katedry we Florencji (obecnie w Museo
dell’Opera del Duomo), w rysach jednej z postaci w
rzeźbiarskiej scenie Koronacji Karola V przez papieża
Klemensa VII z nagrobka Medicich w kościele S. Maria
Sopra Minerwa w Rzymie, w terrakotowej głowie św.
Pawła z Ashmolean Museum w Oxfordzie oraz w me-
dalionie z wizerunkiem imperatora ze zbiorów Victoria
and Albert Museum w Londynie. Rzeźby te możemy
uznać za kryptoautoportrety.
Z "jawnych" znane były dotychczas cztery rzeźbiarskie
wizerunki Baccia, wszystkie wyobrażające popiersia zwró-
cone w prawą stronę, z których trzy wykonane są w
marmurze, a jedno w terrakocie. Jeden z portretów prze-
chowywany w Museo delFOpera del Duomo we Florencji
podpisany jest BACCIO BANDINELLI CMS FIOREN-
TINUS A. MDLVI~. Drugi portret znajdował się w Kaiser
Friedrich Museum, w Berlinie3 (il.3.), trzeci figuruje w
paryskimLuwrze4 (il.4), wreszcie czwarty umieszczony
jest na tylnej ścianie cokołu wzmiankowanego już po-
mnika grobowego Bandinellich z 1558-59 r. w kościele
SS. Annunziata, gdzie stanowi parę z portretem żony
artysty - Jacopy Doni (il.5).
Grupę tych wizerunków nieoczekiwanie powiększa
jeszcze jedno znaczące dzieło5 (il.l). Znajduje się ono
w podwarszawskim klasycystycznym pałacu w Jabłon-
nie. Pałac ten wzniesiony został w latach 1774-79 we-
dług projektu Dominika Merliniego, nadwornego archi-
tekta króla Stanisława Augusta, dla brata królewskiego
Michała Jerzego Poniatowskiego biskupa płockiego,
późniejszego prymasa Polski. Po śmierci właściciela
rezydencję odziedziczył bratanek króla i prymasa, ksią-
żę Józef Poniatowski, który zginął w roku 1813 w
nurtach Elstery. Następnie pałac przeszedł w posiadanie
jego siostrzenicy Anetki - Anny z Tyszkiewiczów
1° voto Potockiej, 2° voto Dunin-Wąsowiczowej, pa-
miętnikarki, podróżniczki i kolekcjonerki, zmarłej w
Paryżu w roku 1867. W latach 1826-27 Wąsowiczowa
przywiozła ze swej podróży do Włoch (zwiedzała wów-
czas Florencję, Rzym, Mediolan, Neapol i Pompeje) 30
skrzyń wypełnionych dziełami sztuki5. Głównie były to
antyczne, renesansowe i klasycystyczne rzeźby, posągi,
popiersia, płaskorzeźbione tonda, urny i sarkofagi, które
wypełniły jej warszawskie i podmiejskie rezydencje.
Jest wysoce prawdopodobne, że wśród przywiezionych
dzieł sztuki była również płaskorzeźba z autoportretem
Baccia Bandinellego7. Przywiezione obiekty zmienia-
jąc często miejsce przechowania uległy z biegiem lat
rozproszeniu, również wskutek podziałów majątku po-
między spadkobierców. W zniszczonej pożarem w dru-
giej wojnie światowej rezydencji w Jabłonnie pozostało
ich niewiele. Ocalałe fragmenty wmurowano w pd.zach.
elewację odbudowanego po wojnie pałacu użytkowane-
go obecnie przez Polską Akademię Nauk. Płyta z auto-
portretem Bandinellego znajduje się we wnętrzu, wmu-
rowana w ścianę wąskiego korytarzyka.
Jest to tablica z białego marmuru o wymiarach
65 x 43,5 cm. Jej obramienie stanowi profilowana rama
złożona z ćwierćwałka, ujętego szerszą listwą zewnętrz-
ną oraz węższą wewnętrzną. Na dolnej zewnętrznej
listwie wykuty jest majskułowy napis: BACIUS BAN-
DINELLUS CMS FIORENTIN0 (z ostatnią literą "o"
105
R.LVH, 1995, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967
IZABELLA GALICKA, HANNA SYGIETYNSKA
Warszawa
AUTOPORTRET BANDINELLEGO Z JABŁONNY
Baccio Bandinelli - słynny epigon renesansu we
Florencji, rzeźbiarz, malarz, rysownik, rywal Michała
Anioła - jak żaden inny artysta Cinąuecenta z wielką
pasją dążył do utrwalenia swego plastycznego wizerun-
ku1. Malował, rysował i rzeźbił autoportrety, nadawał
swe rysy rzeźbom świętych, proroków i imperatorów.
Charakterystyczny długi nos z garbkiem, o mięsistych,
poddartych nozdrzach i bujna, kręta broda są znakami
rozpoznawczymi przy identyfikacji.
Wśród rzeźb odnajdujemy te cechy między innymi
w twarzy św. Nikodema z Piety wieńczącej grobowiec
Bandinellich we florenckim kościele SS. Annunziata,
w wizerunku proroka na płycinie balustrady chóru ka-
noniczego katedry we Florencji (obecnie w Museo
dell’Opera del Duomo), w rysach jednej z postaci w
rzeźbiarskiej scenie Koronacji Karola V przez papieża
Klemensa VII z nagrobka Medicich w kościele S. Maria
Sopra Minerwa w Rzymie, w terrakotowej głowie św.
Pawła z Ashmolean Museum w Oxfordzie oraz w me-
dalionie z wizerunkiem imperatora ze zbiorów Victoria
and Albert Museum w Londynie. Rzeźby te możemy
uznać za kryptoautoportrety.
Z "jawnych" znane były dotychczas cztery rzeźbiarskie
wizerunki Baccia, wszystkie wyobrażające popiersia zwró-
cone w prawą stronę, z których trzy wykonane są w
marmurze, a jedno w terrakocie. Jeden z portretów prze-
chowywany w Museo delFOpera del Duomo we Florencji
podpisany jest BACCIO BANDINELLI CMS FIOREN-
TINUS A. MDLVI~. Drugi portret znajdował się w Kaiser
Friedrich Museum, w Berlinie3 (il.3.), trzeci figuruje w
paryskimLuwrze4 (il.4), wreszcie czwarty umieszczony
jest na tylnej ścianie cokołu wzmiankowanego już po-
mnika grobowego Bandinellich z 1558-59 r. w kościele
SS. Annunziata, gdzie stanowi parę z portretem żony
artysty - Jacopy Doni (il.5).
Grupę tych wizerunków nieoczekiwanie powiększa
jeszcze jedno znaczące dzieło5 (il.l). Znajduje się ono
w podwarszawskim klasycystycznym pałacu w Jabłon-
nie. Pałac ten wzniesiony został w latach 1774-79 we-
dług projektu Dominika Merliniego, nadwornego archi-
tekta króla Stanisława Augusta, dla brata królewskiego
Michała Jerzego Poniatowskiego biskupa płockiego,
późniejszego prymasa Polski. Po śmierci właściciela
rezydencję odziedziczył bratanek króla i prymasa, ksią-
żę Józef Poniatowski, który zginął w roku 1813 w
nurtach Elstery. Następnie pałac przeszedł w posiadanie
jego siostrzenicy Anetki - Anny z Tyszkiewiczów
1° voto Potockiej, 2° voto Dunin-Wąsowiczowej, pa-
miętnikarki, podróżniczki i kolekcjonerki, zmarłej w
Paryżu w roku 1867. W latach 1826-27 Wąsowiczowa
przywiozła ze swej podróży do Włoch (zwiedzała wów-
czas Florencję, Rzym, Mediolan, Neapol i Pompeje) 30
skrzyń wypełnionych dziełami sztuki5. Głównie były to
antyczne, renesansowe i klasycystyczne rzeźby, posągi,
popiersia, płaskorzeźbione tonda, urny i sarkofagi, które
wypełniły jej warszawskie i podmiejskie rezydencje.
Jest wysoce prawdopodobne, że wśród przywiezionych
dzieł sztuki była również płaskorzeźba z autoportretem
Baccia Bandinellego7. Przywiezione obiekty zmienia-
jąc często miejsce przechowania uległy z biegiem lat
rozproszeniu, również wskutek podziałów majątku po-
między spadkobierców. W zniszczonej pożarem w dru-
giej wojnie światowej rezydencji w Jabłonnie pozostało
ich niewiele. Ocalałe fragmenty wmurowano w pd.zach.
elewację odbudowanego po wojnie pałacu użytkowane-
go obecnie przez Polską Akademię Nauk. Płyta z auto-
portretem Bandinellego znajduje się we wnętrzu, wmu-
rowana w ścianę wąskiego korytarzyka.
Jest to tablica z białego marmuru o wymiarach
65 x 43,5 cm. Jej obramienie stanowi profilowana rama
złożona z ćwierćwałka, ujętego szerszą listwą zewnętrz-
ną oraz węższą wewnętrzną. Na dolnej zewnętrznej
listwie wykuty jest majskułowy napis: BACIUS BAN-
DINELLUS CMS FIORENTIN0 (z ostatnią literą "o"
105