DOI article:
Kobielus, Stanisław: [Rezension von: Kinga Szczepkowska-Naliwajek, Relikwiarze średniowiecznej Europy od IV do początku XVI wieku. Geneza, treści, styl i techniki wykonania]
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0507
500
STANISŁAW KOBIELUS
Warszawa, Akademia Teologii Katolickiej
Kinga Szczepkowska-Naliwajek, Relikwiarze
średniowiecznej Europy od IV do początku XVI wieku.
Geneza, treści, styl i techniki wykonania.
Warszawa 1996, ss. 353, il. 102.
W 1996 roku ukazała się, dotowana przez
KBN i wydana przez Fundację ATK, roz-
prawa habilitacyjna Kingi Szczepkow-
skiej-Naliwajek zatytułowana, Relikwiarze średnio-
wiecznej Europy od IV do początku XVI wieku.
Geneza, treści, styl i techniki wykonania.
We Wprowadzeniu Autorka określiła przedmiot
analiz i sformułowała ich ceł oraz zasięg chronolo-
giczny. Przedmiotem badań są relikwiarze wywo-
dzące się nie tylko z wybitnych centrów europejskiej
sztuki złotniczej, lecz także ze skromniejszych ośrod-
ków regionalnych. Autorka włączyła w zasięg analiz
znakomitsze obiekty z ówczesnych ziem polskich.
Zakres chronologiczny rozprawy obejmuje wcze-
sne chrześcijaństwo aż do schyłku średniowiecza,
i pozwala ogarnąć czas, w którym kształtowały się
najważniejsze kanony funkcji relikwiarza obowiązu-
jące poniekąd aż po czasy obecne.
W rozprawie Autorka jasno wyprowadziła gene-
zę relikwiarzy oraz sprecyzowała ich klasyfikację.
Pieiwszy raz w literaturze przedmiotu przeprowadzo-
no ją w tak syntetycznej formie, co w sposób szcze-
gólny podnosi walor naukowy książki. W klasyfikacji
tak obszernego materiału badawczego kierowała się
przede wszystkim formą, technikami złotniczymi,
przeznaczeniem, jakością materiału, pochodzeniem
warsztatowym, kryteriami czasowymi i stylowymi
oraz programami ikonograficznymi dekoracji reli-
kwiarzy. W ich podziałach i typologii uwzględniła
wpływy nowych form pobożności i kultu świętych
1 Reliquiae dicuntur hominis de corpore mortui, de eius
exuuiis. Ideo reliąuiae, quia post mortem hominis uiden-
tur superess: supersunt enim quae seruantur ad resurrec-
tionem. Oportet enim hoc corruptibile induere incor-
w chrześcijaństwie. Ukazała także zmiany, jakie za-
szły w procesie ewolucji formy relikwiarzy uzależ-
nionej wymogami stylowymi. Uzasadniła, że mimo
zmian, jakim podlegał język plastyczny i formuły es-
tetyczne w poszczególnych epokach, to jednak treści
teologiczne tego typu dzieł były względnie stabilne.
Zmieniały się raczej tylko kładzione na nie akcenty,
co mogło być podyktowane przekształceniami w sa-
mej liturgii Kościoła, a szczególnie precyzowaniem
się prawd teologicznych z zakresu dogmatu Commu-
nio sanctorum. Do dzisiaj aktualna wydaj e się być
definicja relikwii podana przez Św. Ambrożego, któ-
rą Autorka przytacza na początku rozprawy: „Za reli-
kwie uznaje się ciało człowieka zmarłego lub rzeczy
z nim związane. Dlatego określa sięje relikwiami, po-
nieważ po śmierci człowieka wydają się one nadal ist-
nieć; coś nadal istnieje gdy służy zmartwychwstaniu.
Wypada zatem, aby to, co zniszczalne przyodziało się
w niezniszczalne, a śmiertelne w nieśmiertelne”1.
Wiadomo, że terminologia dotycząca średnio-
wiecznego rzemiosła artystycznego jest skompliko-
wana i musi być wyjątkowo precyzyjna, zrozumiała
oraz nadająca się do komunikacji międzynarodowej.
Dlatego należy podkreślić, że Kinga Szczepkowska-
Naliwajek posługuje się nią z nieprzeciętną popraw-
nością.
Tytuł rozdziału Między Bizancjum i Zachodem
ilustruje prawdę, że w średniowieczu więź w dziedzi-
nie kultury artystycznej między Kościołem Wschod-
nim i Zachodnim była niezwykle żywa. Autorka
ruptionem et hoc mortale induere inmortalitatem.
AMBROSIUS MEDIOLANENSIS, Explanatio Psalmo-
rum, XII, CSEL 64, Ps 36, c. 81. M. Petschenig 1919.
STANISŁAW KOBIELUS
Warszawa, Akademia Teologii Katolickiej
Kinga Szczepkowska-Naliwajek, Relikwiarze
średniowiecznej Europy od IV do początku XVI wieku.
Geneza, treści, styl i techniki wykonania.
Warszawa 1996, ss. 353, il. 102.
W 1996 roku ukazała się, dotowana przez
KBN i wydana przez Fundację ATK, roz-
prawa habilitacyjna Kingi Szczepkow-
skiej-Naliwajek zatytułowana, Relikwiarze średnio-
wiecznej Europy od IV do początku XVI wieku.
Geneza, treści, styl i techniki wykonania.
We Wprowadzeniu Autorka określiła przedmiot
analiz i sformułowała ich ceł oraz zasięg chronolo-
giczny. Przedmiotem badań są relikwiarze wywo-
dzące się nie tylko z wybitnych centrów europejskiej
sztuki złotniczej, lecz także ze skromniejszych ośrod-
ków regionalnych. Autorka włączyła w zasięg analiz
znakomitsze obiekty z ówczesnych ziem polskich.
Zakres chronologiczny rozprawy obejmuje wcze-
sne chrześcijaństwo aż do schyłku średniowiecza,
i pozwala ogarnąć czas, w którym kształtowały się
najważniejsze kanony funkcji relikwiarza obowiązu-
jące poniekąd aż po czasy obecne.
W rozprawie Autorka jasno wyprowadziła gene-
zę relikwiarzy oraz sprecyzowała ich klasyfikację.
Pieiwszy raz w literaturze przedmiotu przeprowadzo-
no ją w tak syntetycznej formie, co w sposób szcze-
gólny podnosi walor naukowy książki. W klasyfikacji
tak obszernego materiału badawczego kierowała się
przede wszystkim formą, technikami złotniczymi,
przeznaczeniem, jakością materiału, pochodzeniem
warsztatowym, kryteriami czasowymi i stylowymi
oraz programami ikonograficznymi dekoracji reli-
kwiarzy. W ich podziałach i typologii uwzględniła
wpływy nowych form pobożności i kultu świętych
1 Reliquiae dicuntur hominis de corpore mortui, de eius
exuuiis. Ideo reliąuiae, quia post mortem hominis uiden-
tur superess: supersunt enim quae seruantur ad resurrec-
tionem. Oportet enim hoc corruptibile induere incor-
w chrześcijaństwie. Ukazała także zmiany, jakie za-
szły w procesie ewolucji formy relikwiarzy uzależ-
nionej wymogami stylowymi. Uzasadniła, że mimo
zmian, jakim podlegał język plastyczny i formuły es-
tetyczne w poszczególnych epokach, to jednak treści
teologiczne tego typu dzieł były względnie stabilne.
Zmieniały się raczej tylko kładzione na nie akcenty,
co mogło być podyktowane przekształceniami w sa-
mej liturgii Kościoła, a szczególnie precyzowaniem
się prawd teologicznych z zakresu dogmatu Commu-
nio sanctorum. Do dzisiaj aktualna wydaj e się być
definicja relikwii podana przez Św. Ambrożego, któ-
rą Autorka przytacza na początku rozprawy: „Za reli-
kwie uznaje się ciało człowieka zmarłego lub rzeczy
z nim związane. Dlatego określa sięje relikwiami, po-
nieważ po śmierci człowieka wydają się one nadal ist-
nieć; coś nadal istnieje gdy służy zmartwychwstaniu.
Wypada zatem, aby to, co zniszczalne przyodziało się
w niezniszczalne, a śmiertelne w nieśmiertelne”1.
Wiadomo, że terminologia dotycząca średnio-
wiecznego rzemiosła artystycznego jest skompliko-
wana i musi być wyjątkowo precyzyjna, zrozumiała
oraz nadająca się do komunikacji międzynarodowej.
Dlatego należy podkreślić, że Kinga Szczepkowska-
Naliwajek posługuje się nią z nieprzeciętną popraw-
nością.
Tytuł rozdziału Między Bizancjum i Zachodem
ilustruje prawdę, że w średniowieczu więź w dziedzi-
nie kultury artystycznej między Kościołem Wschod-
nim i Zachodnim była niezwykle żywa. Autorka
ruptionem et hoc mortale induere inmortalitatem.
AMBROSIUS MEDIOLANENSIS, Explanatio Psalmo-
rum, XII, CSEL 64, Ps 36, c. 81. M. Petschenig 1919.