DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Floryan, Margrethe: Thorvaldsen sẃród Słowian: rosyjscy i polscy zleceniodawcy w Rzymie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0547
Thorvaldsen wśród Słowian. Rosyjscy i polscy zleceniodawcy w Rzymie
533
on w archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Moskwie33. Sądząc po charakterze
pisma, list został napisany ręką duńskiego archeologa P. O. Brpnsteda, który również w
wielu innych sytuacjach występował jako sekretarz Thorvaldsena.
„Popiersie zdobywcy", tak zatytułował Aleksander Puszkin swój wiersz z 1829 r.,
poświęcony thorvaldsenowskiemu popiersiu cara Aleksandra I.
Ani tytuł wiersza, ani jego treść nie informują bezpośrednio, że tematem jest thorvald-
senowska wizja Aleksandra I. Głównym motywem stała się dla Puszkina dwoistość natu-
ry cara. W zakończeniu wiersza nazywa go „arlekinem". Z wielu źródeł wiadomo, że
współcześni zwracali uwagę na elegancję cara, i jego arogancję, a także upodobanie do
pochlebstw. Puszkin pochodził co prawda ze znamienitego rodu, ale opowiadał się prze-
ciwko carskiemu dworowi, między innymi w znanej odzie „Wolność" (1817).
Thorvaldsen podejmował zlecenia, nie interesując się czy klientem był zwycięzca czy
przegrany, rosyjski car, czy polscy nacjonaliści. Artysta pracował zarówno nad popier-
siem cara jak i nad pomnikiem poświęconym jednemu z największych bohaterów napole-
ońskich walk przeciwko Rosji. To nie osłabiało, ani jego pozycji, ani jakości jego prac. W
dzisiejszych czasach z pewnością wielu mecenasów sztuki, kolegów artystów i krytyków
sztuki inaczej oceniłoby takie praktyki.
W 1816 r. hrabina Anna Potocka, z domu Poniatowskich, wraz z grupą przyj aciół podjęła
inicjatywę postawienia pomnika księcia Poniatowskiego w Warszawie. Tymczasem Europa
zmieniła oblicze. Kongres Wiedeński w 1815 r. zburzył ostatecznie marzenia Polaków o
niepodległości, dało to początek fali dzieł o wydźwięku patriotycznym w literaturze, muzy-
ce, i sztukach plastycznych. Klimat ten znalazł odbicie również w thorvaldsenowskim po-
mniku Poniatowskiego.
Thorvaldsen podczas pobytu w Warszawie otrzymał jeszcze jedno zamówienie, - na
pomnik poświęcony polskiemu astronomowi Mikołajowi Kopernikowi34. Inicjatorem
jego wzniesienia był Stanisław Staszic, przewodniczący Warszawskiego Towarzystwa
Przyjaciół Nauk. Zanim się skontaktował z artystą, uzyskał - w zgodzie z obowiązujący-
mi przepisami - przyzwolenie rosyjskich władz na wzniesienie pomnika. Oficjalną umo-
wę sporządzono po polsku i francusku, a podpisano w Warszawie 30 września 1820 r.
Dziesięć lat później pomnik Kopernika stanął przed siedzibą Towarzystwa Przyjaciół
Nauk, w centrum Warszawy. Podczas II wojny światowej pomnik został w dużym stopniu
uszkodzony, lecz po odrestaurowaniu jest jednym z niewielu oryginalnych historycznych
pomników w polskiej stolicy.
Inicjatywę budowy pomników Kopernika i Poniatowskiego podjęły prywatne komite-
ty, a przedsięwzięcia finansowano (tak jak później przy okazji zakładania Muzeum Tho-
rvaldsena) z publicznych zbiórek. Pomnik Poniatowskiego, w porównaniu z pomnikiem
Kopernika, był znacznie bardziej osadzony w ówczesnej sytuacji politycznej Polski. Dys-
kusja dotyczyła kwestii książęcego ubioru: czy miał być antyczny, jak na pomniku Marka
Aureliusza stojącym na rzymskim Kapitolu, czy też książę Poniatowski miał być przed-
stawiony w charakterystycznym mundurze ułana, takjak to wynikało z licznych rysunków
i grafik, które Thorvaldsen otrzymał do przestudiowania.
Takjak i w przypadku Kopernika, Aleksander I wydał oficjalne pozwolenie na postawie-
nie pomnika Poniatowskiego. Ale jego następca Mikołaj I nie kontynuował stosunkowo
33 List jest przechowywany w archiwum rosyjskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Zbiory Aministracyjne, op.III-
5, d.14,1.11-1106. Podziękowania dla dyrektora I. Budnika za pomoc przy poszukiwaniu dokumentu.
34 Zob. H. KOTKOWSKA-BAREJA, Pomnik Kopernika, Warszawa, 1973. Poza tym katalog wystawy Thorvaldsen w
Polsce, op.cit.
533
on w archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Moskwie33. Sądząc po charakterze
pisma, list został napisany ręką duńskiego archeologa P. O. Brpnsteda, który również w
wielu innych sytuacjach występował jako sekretarz Thorvaldsena.
„Popiersie zdobywcy", tak zatytułował Aleksander Puszkin swój wiersz z 1829 r.,
poświęcony thorvaldsenowskiemu popiersiu cara Aleksandra I.
Ani tytuł wiersza, ani jego treść nie informują bezpośrednio, że tematem jest thorvald-
senowska wizja Aleksandra I. Głównym motywem stała się dla Puszkina dwoistość natu-
ry cara. W zakończeniu wiersza nazywa go „arlekinem". Z wielu źródeł wiadomo, że
współcześni zwracali uwagę na elegancję cara, i jego arogancję, a także upodobanie do
pochlebstw. Puszkin pochodził co prawda ze znamienitego rodu, ale opowiadał się prze-
ciwko carskiemu dworowi, między innymi w znanej odzie „Wolność" (1817).
Thorvaldsen podejmował zlecenia, nie interesując się czy klientem był zwycięzca czy
przegrany, rosyjski car, czy polscy nacjonaliści. Artysta pracował zarówno nad popier-
siem cara jak i nad pomnikiem poświęconym jednemu z największych bohaterów napole-
ońskich walk przeciwko Rosji. To nie osłabiało, ani jego pozycji, ani jakości jego prac. W
dzisiejszych czasach z pewnością wielu mecenasów sztuki, kolegów artystów i krytyków
sztuki inaczej oceniłoby takie praktyki.
W 1816 r. hrabina Anna Potocka, z domu Poniatowskich, wraz z grupą przyj aciół podjęła
inicjatywę postawienia pomnika księcia Poniatowskiego w Warszawie. Tymczasem Europa
zmieniła oblicze. Kongres Wiedeński w 1815 r. zburzył ostatecznie marzenia Polaków o
niepodległości, dało to początek fali dzieł o wydźwięku patriotycznym w literaturze, muzy-
ce, i sztukach plastycznych. Klimat ten znalazł odbicie również w thorvaldsenowskim po-
mniku Poniatowskiego.
Thorvaldsen podczas pobytu w Warszawie otrzymał jeszcze jedno zamówienie, - na
pomnik poświęcony polskiemu astronomowi Mikołajowi Kopernikowi34. Inicjatorem
jego wzniesienia był Stanisław Staszic, przewodniczący Warszawskiego Towarzystwa
Przyjaciół Nauk. Zanim się skontaktował z artystą, uzyskał - w zgodzie z obowiązujący-
mi przepisami - przyzwolenie rosyjskich władz na wzniesienie pomnika. Oficjalną umo-
wę sporządzono po polsku i francusku, a podpisano w Warszawie 30 września 1820 r.
Dziesięć lat później pomnik Kopernika stanął przed siedzibą Towarzystwa Przyjaciół
Nauk, w centrum Warszawy. Podczas II wojny światowej pomnik został w dużym stopniu
uszkodzony, lecz po odrestaurowaniu jest jednym z niewielu oryginalnych historycznych
pomników w polskiej stolicy.
Inicjatywę budowy pomników Kopernika i Poniatowskiego podjęły prywatne komite-
ty, a przedsięwzięcia finansowano (tak jak później przy okazji zakładania Muzeum Tho-
rvaldsena) z publicznych zbiórek. Pomnik Poniatowskiego, w porównaniu z pomnikiem
Kopernika, był znacznie bardziej osadzony w ówczesnej sytuacji politycznej Polski. Dys-
kusja dotyczyła kwestii książęcego ubioru: czy miał być antyczny, jak na pomniku Marka
Aureliusza stojącym na rzymskim Kapitolu, czy też książę Poniatowski miał być przed-
stawiony w charakterystycznym mundurze ułana, takjak to wynikało z licznych rysunków
i grafik, które Thorvaldsen otrzymał do przestudiowania.
Takjak i w przypadku Kopernika, Aleksander I wydał oficjalne pozwolenie na postawie-
nie pomnika Poniatowskiego. Ale jego następca Mikołaj I nie kontynuował stosunkowo
33 List jest przechowywany w archiwum rosyjskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Zbiory Aministracyjne, op.III-
5, d.14,1.11-1106. Podziękowania dla dyrektora I. Budnika za pomoc przy poszukiwaniu dokumentu.
34 Zob. H. KOTKOWSKA-BAREJA, Pomnik Kopernika, Warszawa, 1973. Poza tym katalog wystawy Thorvaldsen w
Polsce, op.cit.