DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Zadrożny, Tadeusz: Starotestamentowa geneza relacji między twórcami kaplicy Zygmuntowskiej - królem i Berreccim
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0033
STAROTESTAMENTOWA GENEZA RELACJI MIĘDZY TWÓRCAMI KaPLICY ZyGMUNTOWSKIEJ
27
choćby nawet z daleka, choćby nawet wokół było wielu innych nadzwyczaj uzdolnio-
nych51. W samym fakcie, że Salomon przystąpił do budowy świątyni, Tostado nie dostrze-
gał żadnego tytułu do jakiejś nadzwyczajnej zasługi izraelskiego króla. Salomon nie
budował świątyni bowiem z własnego wyboru, lecz dlatego, że Bóg mu to nakazał i swoją
wolę ogłosił mu słowami Dawida. Tostado mocno podkreślił, że budowanie Domu Pań-
skiego to była powinność Salomona, to wręcz obowiązek nałożony przez Boga, od które-
go nie wolno się uchylać: Et tamen aedificatio templi respectu Salomonis non erat opus
supererogationis, sed cadebat sub praecepto, cum Deus iussisset, quod qui succederet
David in regno aedificaret templum (Przeto świątyni budowanie, gdy na Salomona spo-
glądamy, nie było dziełem wielkiej, a dobrowolnej ofiarności, lecz z racji powinności
przypadło [mu w udziale], albowiem Bóg rozkazał, by ten, kto władztwo Dawidowe
odziedziczy, wzniósł świątynię - Commentaria in Primam Partem Paralipomenon 22 q.
16 [1613 425c]). Bóg uczynił Salomona najbogatszym pośród wszystkich królów świata,
bogatszym nawet od Aleksandra Wielkiego i o wiele bardziej godnym chwały, a co wię-
cej, za dni jego panowania powierzone mu królestwo Bóg obdarzył pokojem52. Wspoma-
gał Salomona wypełniającego swą powinność i oddziaływał nań zarówno za pomocą
środków naturalnych, jak i bezpośrednio w sposób nadprzyrodzony, zasilał natchnieniami
jego duszę, przekazywał też myśli i słowa bezpośrednio poprzez objawienia, nawiedzając
go nocą53. W ten sposób Bóg ukazał się Salomonowi w Gibeonie i wówczas w odpowie-
dzi na jego modlitwę o mądrość, obdarował go obficie wszystkim tym, co Salomonowi
mogło być potrzebne, by sądził lud sprawiedliwie, mądrością, bogactwem i doskonałością
cnót wzbudzał zachwyt świata i by Świątyni nadał wspaniałą postać54. Nie szczędził mu
51 Zob. ibid., k. 32r [1613 s. 55cd].
52 De gloria magna quam habuit Salomon. Gloria Salomonis fuit in multis. Primum fuit in divitiis, scilicet quia nullus
fuit ditior eo inter reges sicut patet ex auro & argento, quod ipse habebat quolibet anno variis modis 3 Reg. 10 [...]
Secundum fuit in sapientia, quia nullus rex fuit tam sapiens, sicut ipse. Nam excedebat omnes homines in sapientia,
scilicet Orientales & Aegypties ut patet 3 Re 3 & 4 [...] Tertium fuit in magnitudine pacis (Commentaria in Primam
Partem Paralipomenon 29 q. 26) - id., Commentaria in Primam Partem Paralipomenon, Venetiis 1596 k. 343v-344r
[1613 s. 565ab]; por. id., Commentaria in Secundam Partem Paralipomenon..., k. 12r. [1613 s. 22d].
53 Duplex dei operatio. Unus modus est naturalis, alius est divinus. Modus agendi suus naturalis est, inquantum ipse est
fons totius virtutis naturalis deriuatae per concatenationem causarum [...] hoc ergo modo Deus causa naturalis voca-
tur: quia prima causa est in coordinatione aliarum causarum naturalium [...] Alia est operatio Dei, quae non est
naturalis, sed divina vel supernaturalis, secundum quod Deus non habet aliquas causas subordinatas sibi, sed ipse
solus operatur (Commentaria in Exodi 25 q. 9) - id., Commentaria in secundam partem Exodi..., s. 31df. Objawień
wyróżnił Tostado cztery rodzaje. Z pierwszym ludzie mają do czynienia, gdy Bóg objawia się w dzień pod postaciami
anioła lub człowieka; z drugim - gdy słychać jedynie głos Pana, a nikogo nie można dostrzec; z trzecim - gdy Bóg
przychodzi nocą, zsyłając człowiekowi anioły, ludzi i obrazy fantastyczne; z czwartym zaś - wówczas, gdy człowiek
doznaje uniesienia, a jego rozum - iluminacji - por. Quomodo apparuit Deus Salomoni. Dicendum, quod Deus potest
multiplicer apparere. Primus modus est, quod Deus appareret, scilicet, Angelus suus sumpta figura aliqua humana, &
appareat hominibus, & loquatur [...] Secundo modo apparet in sola voce, scilicet cum Angelus domini venit ad komi-
nem vigilantem non assumpta aliqua effigie visibili, & audit homo vocem, & scit unde venit, tamen non videt aliquem
loquentem [...] Tertio modo Deus apparet hominibus per somnia [...] Quartus modus est per eleuationem, vel immuta-
tionem intellectus, scilicet, quod Deus eleuet intellectum alicuius ad intelligendum aliquid supernaturaliter, quod aliter
intelligere non poterat [...] Dicendum, quod Salomoni non potest conuenire proprie nisi tertius modus istorum, quia
primus est per hoc, quod appreat aliquis Angelus in forma humana assumpta, & loquatur, & istud non potest fieri nisi
in vigilantibus, quia dormientes non vident nec audiunt [...] ideo fuit tertius modus conueniens, scilicet quia Deus per
somnium immutaret phantasiam eius ad hoc, quod appareret ei, quod Deus loquebatur sibi, quod dicebat talia, & talia
verba (Commentaria in Secundam Partem Paralipomenon 1 q. 27) - id., Commentaria in Secundam Partem Paralipo-
menon..., k. 185c-e.
54 Ad quid Deus apparuit Salomi. Primum ad ostendendum ei orationem suam esse exauditam [...] Prima fuit, quando
apparuit ei in Gabaon, dando sibi sapientiam; quia tunc disposuit eum ad aedificandum templum complendo omni
27
choćby nawet z daleka, choćby nawet wokół było wielu innych nadzwyczaj uzdolnio-
nych51. W samym fakcie, że Salomon przystąpił do budowy świątyni, Tostado nie dostrze-
gał żadnego tytułu do jakiejś nadzwyczajnej zasługi izraelskiego króla. Salomon nie
budował świątyni bowiem z własnego wyboru, lecz dlatego, że Bóg mu to nakazał i swoją
wolę ogłosił mu słowami Dawida. Tostado mocno podkreślił, że budowanie Domu Pań-
skiego to była powinność Salomona, to wręcz obowiązek nałożony przez Boga, od które-
go nie wolno się uchylać: Et tamen aedificatio templi respectu Salomonis non erat opus
supererogationis, sed cadebat sub praecepto, cum Deus iussisset, quod qui succederet
David in regno aedificaret templum (Przeto świątyni budowanie, gdy na Salomona spo-
glądamy, nie było dziełem wielkiej, a dobrowolnej ofiarności, lecz z racji powinności
przypadło [mu w udziale], albowiem Bóg rozkazał, by ten, kto władztwo Dawidowe
odziedziczy, wzniósł świątynię - Commentaria in Primam Partem Paralipomenon 22 q.
16 [1613 425c]). Bóg uczynił Salomona najbogatszym pośród wszystkich królów świata,
bogatszym nawet od Aleksandra Wielkiego i o wiele bardziej godnym chwały, a co wię-
cej, za dni jego panowania powierzone mu królestwo Bóg obdarzył pokojem52. Wspoma-
gał Salomona wypełniającego swą powinność i oddziaływał nań zarówno za pomocą
środków naturalnych, jak i bezpośrednio w sposób nadprzyrodzony, zasilał natchnieniami
jego duszę, przekazywał też myśli i słowa bezpośrednio poprzez objawienia, nawiedzając
go nocą53. W ten sposób Bóg ukazał się Salomonowi w Gibeonie i wówczas w odpowie-
dzi na jego modlitwę o mądrość, obdarował go obficie wszystkim tym, co Salomonowi
mogło być potrzebne, by sądził lud sprawiedliwie, mądrością, bogactwem i doskonałością
cnót wzbudzał zachwyt świata i by Świątyni nadał wspaniałą postać54. Nie szczędził mu
51 Zob. ibid., k. 32r [1613 s. 55cd].
52 De gloria magna quam habuit Salomon. Gloria Salomonis fuit in multis. Primum fuit in divitiis, scilicet quia nullus
fuit ditior eo inter reges sicut patet ex auro & argento, quod ipse habebat quolibet anno variis modis 3 Reg. 10 [...]
Secundum fuit in sapientia, quia nullus rex fuit tam sapiens, sicut ipse. Nam excedebat omnes homines in sapientia,
scilicet Orientales & Aegypties ut patet 3 Re 3 & 4 [...] Tertium fuit in magnitudine pacis (Commentaria in Primam
Partem Paralipomenon 29 q. 26) - id., Commentaria in Primam Partem Paralipomenon, Venetiis 1596 k. 343v-344r
[1613 s. 565ab]; por. id., Commentaria in Secundam Partem Paralipomenon..., k. 12r. [1613 s. 22d].
53 Duplex dei operatio. Unus modus est naturalis, alius est divinus. Modus agendi suus naturalis est, inquantum ipse est
fons totius virtutis naturalis deriuatae per concatenationem causarum [...] hoc ergo modo Deus causa naturalis voca-
tur: quia prima causa est in coordinatione aliarum causarum naturalium [...] Alia est operatio Dei, quae non est
naturalis, sed divina vel supernaturalis, secundum quod Deus non habet aliquas causas subordinatas sibi, sed ipse
solus operatur (Commentaria in Exodi 25 q. 9) - id., Commentaria in secundam partem Exodi..., s. 31df. Objawień
wyróżnił Tostado cztery rodzaje. Z pierwszym ludzie mają do czynienia, gdy Bóg objawia się w dzień pod postaciami
anioła lub człowieka; z drugim - gdy słychać jedynie głos Pana, a nikogo nie można dostrzec; z trzecim - gdy Bóg
przychodzi nocą, zsyłając człowiekowi anioły, ludzi i obrazy fantastyczne; z czwartym zaś - wówczas, gdy człowiek
doznaje uniesienia, a jego rozum - iluminacji - por. Quomodo apparuit Deus Salomoni. Dicendum, quod Deus potest
multiplicer apparere. Primus modus est, quod Deus appareret, scilicet, Angelus suus sumpta figura aliqua humana, &
appareat hominibus, & loquatur [...] Secundo modo apparet in sola voce, scilicet cum Angelus domini venit ad komi-
nem vigilantem non assumpta aliqua effigie visibili, & audit homo vocem, & scit unde venit, tamen non videt aliquem
loquentem [...] Tertio modo Deus apparet hominibus per somnia [...] Quartus modus est per eleuationem, vel immuta-
tionem intellectus, scilicet, quod Deus eleuet intellectum alicuius ad intelligendum aliquid supernaturaliter, quod aliter
intelligere non poterat [...] Dicendum, quod Salomoni non potest conuenire proprie nisi tertius modus istorum, quia
primus est per hoc, quod appreat aliquis Angelus in forma humana assumpta, & loquatur, & istud non potest fieri nisi
in vigilantibus, quia dormientes non vident nec audiunt [...] ideo fuit tertius modus conueniens, scilicet quia Deus per
somnium immutaret phantasiam eius ad hoc, quod appareret ei, quod Deus loquebatur sibi, quod dicebat talia, & talia
verba (Commentaria in Secundam Partem Paralipomenon 1 q. 27) - id., Commentaria in Secundam Partem Paralipo-
menon..., k. 185c-e.
54 Ad quid Deus apparuit Salomi. Primum ad ostendendum ei orationem suam esse exauditam [...] Prima fuit, quando
apparuit ei in Gabaon, dando sibi sapientiam; quia tunc disposuit eum ad aedificandum templum complendo omni