DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Płuska, Ireneusz; Marczak, Jan [Mitarb.]; Sarzyński, Antoni [Mitarb.]: Kopula Kaplicy Zygmuntowskiej: paraboloida, hiperboloida, czy elipsoida?
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0169
163
IRENEUSZ PLUSKA, JAN MARCZAK, ANTONI SARZYŃSKI
Międzyuczelniany Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Warszawa - Kraków.
Instytut Optoelektroniki - Wojskowa Akademia Techniczna, Warszawa
Kopuła Kaplicy Zygmuntowskiej.
Paraboloida, hiperboloida, czy elipsoida?
Na międzynarodowym sympozjum naukowym poświęconym znaczeniu dynastii
Jagiellonów dla sztuki i kultury Europy Środkowej (1450-1550), jakie odbyło się
w Norymberdze w roku 1999, uczony amerykański Gregory Todd Harwell wygłosił
referat pt. The Sigismund Chapel and the Renaissance of Mathematics, w którym - na
podstawie analizy pomiaru architektonicznego Kaplicy Zygmuntowskiej dokonanego
w XIX w. przez Sławomira Odrzywolskiego1 - stwierdził, że czasza kopuły tej budowli
otrzymała w przekroju pionowym kształt poprawnie wykreślonej półelipsy2. Śledząc
z kolei rozpowszechnianie się w Europie XV i XVI w. znajomości greckiego traktatu -
Ka)VtKO)V dzieła matematyka aleksandryjskiego, Apolloniusza z Pergi (262 p.n.e.-ok. 190
p.n.e.) będącego źródłem wiedzy o krzywych stożkowych, autor ten doszedł do wniosku,
że „kopuła Kaplicy Zygmuntowskiej wyprzedza o 150 lat pierwsze pojawienie się elipsy
w po-antycznej architekturze zwyczajowo przyjmowane w badaniach historii sztuki"3.
By zweryfikować to śmiałe twierdzenie amerykańskiego uczonego niezbędne się stało wy-
konanie nowych, precyzyjnych pomiarów budowli, do czego wyjątkową okazję stworzyła kon-
serwacja Kaplicy przeprowadzana w latach 2001-20044. Prace pomiarowe wykonali autorzy
niniejszego opracowania i obecnie podają ich wyniki, wraz z wynikami przeprowadzonych
obliczeń, a także podstawowymi informacjami o zastosowanych metodach obliczeniowych5, .
Jaki kształt ma kopuła Kaplicy ?
We wspomnianym traktacie o krzywych stożkowych Apolloniusz z Pergi wprowadził do
dziś używane w matematyce terminy: „parabola", „hiperbola" i „elipsa". Celem naszych
1S. ODRZYWOLSKI, Renesans w Polsce, Wiedeń 1899, tabl. 10.
2 Opubl.: G. T. HARWELL, The Sigismund Chapel and the Renaissance of Mathematics, [w:] Die Jagiellonen. Kunst
und Kultur einer europaischen Dynastie an der Wende zur Neuzeit, hrsg. von D. Popp und R. Suckale, Numberg 2002,
s. 365-374.
3 Ibid., s. 366.
4 Poczuwamy się do miłego obowiązku podziękowania prof. Stanisławowi Mossakowskiemu za inspirację i przekona-
nie o celowości zajęcia się problematyką geometrii Kaplicy Zygmuntowskiej. O przebiegu prac konserwatorskich zob.
I. PLUSKA, A. MAMON, J. KUBIENA, Konserwacja kaplicy Zygmuntowskiej przy katedrze wawelskiej, „Wiadomo-
ści Konserwatorskie" 2004, nr 15, s. 5-25.
5 W przyszłości pragniemy powrócić jeszcze do tej tematyki w pracy: J. MARCZAK, A. SARZYŃSKI, Zastosowanie
metody najmniejszych kwadratów do wyznaczenia kształtu kopuły Kaplicy Zygmuntowskiej (w przygotowaniu).
IRENEUSZ PLUSKA, JAN MARCZAK, ANTONI SARZYŃSKI
Międzyuczelniany Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Warszawa - Kraków.
Instytut Optoelektroniki - Wojskowa Akademia Techniczna, Warszawa
Kopuła Kaplicy Zygmuntowskiej.
Paraboloida, hiperboloida, czy elipsoida?
Na międzynarodowym sympozjum naukowym poświęconym znaczeniu dynastii
Jagiellonów dla sztuki i kultury Europy Środkowej (1450-1550), jakie odbyło się
w Norymberdze w roku 1999, uczony amerykański Gregory Todd Harwell wygłosił
referat pt. The Sigismund Chapel and the Renaissance of Mathematics, w którym - na
podstawie analizy pomiaru architektonicznego Kaplicy Zygmuntowskiej dokonanego
w XIX w. przez Sławomira Odrzywolskiego1 - stwierdził, że czasza kopuły tej budowli
otrzymała w przekroju pionowym kształt poprawnie wykreślonej półelipsy2. Śledząc
z kolei rozpowszechnianie się w Europie XV i XVI w. znajomości greckiego traktatu -
Ka)VtKO)V dzieła matematyka aleksandryjskiego, Apolloniusza z Pergi (262 p.n.e.-ok. 190
p.n.e.) będącego źródłem wiedzy o krzywych stożkowych, autor ten doszedł do wniosku,
że „kopuła Kaplicy Zygmuntowskiej wyprzedza o 150 lat pierwsze pojawienie się elipsy
w po-antycznej architekturze zwyczajowo przyjmowane w badaniach historii sztuki"3.
By zweryfikować to śmiałe twierdzenie amerykańskiego uczonego niezbędne się stało wy-
konanie nowych, precyzyjnych pomiarów budowli, do czego wyjątkową okazję stworzyła kon-
serwacja Kaplicy przeprowadzana w latach 2001-20044. Prace pomiarowe wykonali autorzy
niniejszego opracowania i obecnie podają ich wyniki, wraz z wynikami przeprowadzonych
obliczeń, a także podstawowymi informacjami o zastosowanych metodach obliczeniowych5, .
Jaki kształt ma kopuła Kaplicy ?
We wspomnianym traktacie o krzywych stożkowych Apolloniusz z Pergi wprowadził do
dziś używane w matematyce terminy: „parabola", „hiperbola" i „elipsa". Celem naszych
1S. ODRZYWOLSKI, Renesans w Polsce, Wiedeń 1899, tabl. 10.
2 Opubl.: G. T. HARWELL, The Sigismund Chapel and the Renaissance of Mathematics, [w:] Die Jagiellonen. Kunst
und Kultur einer europaischen Dynastie an der Wende zur Neuzeit, hrsg. von D. Popp und R. Suckale, Numberg 2002,
s. 365-374.
3 Ibid., s. 366.
4 Poczuwamy się do miłego obowiązku podziękowania prof. Stanisławowi Mossakowskiemu za inspirację i przekona-
nie o celowości zajęcia się problematyką geometrii Kaplicy Zygmuntowskiej. O przebiegu prac konserwatorskich zob.
I. PLUSKA, A. MAMON, J. KUBIENA, Konserwacja kaplicy Zygmuntowskiej przy katedrze wawelskiej, „Wiadomo-
ści Konserwatorskie" 2004, nr 15, s. 5-25.
5 W przyszłości pragniemy powrócić jeszcze do tej tematyki w pracy: J. MARCZAK, A. SARZYŃSKI, Zastosowanie
metody najmniejszych kwadratów do wyznaczenia kształtu kopuły Kaplicy Zygmuntowskiej (w przygotowaniu).