Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (71.2009)

590

DARIUSZ NIEMIEC
KrAów, ĆÓ7 weryytct JagieAń^łz
MARCIN SZYMA
trałów, TTz weryrtet AgzeA Ałz

Monika Bober, y4rcA;7cł^n3 f
w A^młDwfc. f mfcrprc^c/c
(CoHectio Archaeologica Ressoviensis, T. VI),
Rzeszów, wydawnictwo Mitel, 2008, ISBN: 978-83-60545-67-6, ss. 231, il. 101

r ^ ainicjowanym wkrótce po połowie XIX w.
i kontynuowanym z wielkim rozmachem do
dzisiaj, badaniom nad najstarszą murowaną
architekturą Krakowa - tradycyjnie określaną jako
przedromańska i romańska* - wciąż daleko do
wyczerpania tematu. Obfitość odkryć archeologicz-
no-architektonicznych, szybko obrastających różno-
rakimi (często wykluczającymi się nawzajem) inter-
pretacjami, domaga się prób podsumowania
dotychczasowych ustaleń, odseparowania pewni-
ków od prawdopodobnych hipotez, a tych ostatnich
od niepopartych faktami przypuszczeń. Wobec la-
winowo rosnącej literatury, każde takie opracowa-
nie już w momencie publikacji będzie w niektórych
punktach nieaktualne - co jednak nie może przysło-
nić oczywistych korzyści płynących z jego powsta-
nia. Prób ujęcia całości zagadnienia było bowiem
niewiele. W 1 tomie Dzze/ów óz/zA/ w TYAce oraz
w publikacjach Zygmunta Świechowskiego krakow-
skie budowle maj ą co prawda hasła katalogowe, j ed-
nak architektura Krakowa jako autonomiczny pro-
blem badawczy ze zrozumiałych względów nie
istnieje. SAnAt KrAowa Tadeusza Dobrowolskie-
go, dzieło pomnikowe, jest już merytorycznie i me-
todologicznie nieaktualne, cechuje je ponadto duży
stopień ogólności. Z kolei szkic Zbigniewa Pia-
nowskiego, jednego z najlepszych znawców tematu,
napisany przed kilku laty na potrzeby wystawy AWz-
/rów w cńfzc.ścyuń.sT/c/ Ruro/W WAR/ w., pozostaje
jedynie szkicem i mimo wielu zalet nie może zastąpić

' Por. wyrażone ostatnio uwagi o terminologii w bada-
niach architektury X-XH w. w Europie i w Polsce: Teresa
RODZ1ŃSKA-CHORĄŻY, Zcspo/y mzyA/zgo/zAze

obszerniejszej rozprawy. W tej sytuacji nieocenioną
wartość ma studium Kazimierza Radwańskiego
Kroków grzeó/okocy/w Rozwój /?rze.sżrzeuuy, łą-
czące analizę szeregu kwestii szczegółowych z syn-
tetycznym spojrzeniem na całość zagadnienia, do-
konanym z pozycji archeologa. Wydana w 1975 r.
rozprawa, co oczywiste, nie może jednak zachować
aktualności we wszystkich szczegółach, a położenie
akcentu na rozwój przestrzenny zespołu osadnicze-
go pozostawiło poza polem zainteresowań autora
wiele kwestii związanych z interpretacją architektu-
ry - jej formy, genezy, różnorakich funkcji, treści
ideowych, okoliczności powstania itd.
Stworzenia nowego katalogu zabytków przedro-
mańskiej i romańskiej architektury w Krakowie,
umożliwiającego sformułowanie ogólnych wnio-
sków co do jej charakteru, podjęła się Monika
Bober. Swoją książkę oparła na rozprawie magister-
skiej, napisanej pod kierunkiem Zbigniewa Pianow-
skiego, a obronionej w Instytucie Archeologii
Uniwersytetu Rzeszowskiego w 2004 r. Pominąwszy
preliminaria, „Zakończenie", bibliografię i streszcze-
nie w języku angielskim, publikacja dzieli się na trzy
rozdziały. Pierwszy dotyczy historii badań omawia-
nych budowli, drugi to ich katalog, trzeci - „Podsu-
mowanie". Dwa pierwsze rozdziały podzielono na
części dotyczące odpowiednio „Wawelu" i „Krako-
wa". Ten ostatni obejmuje nie tylko Okół i okolicz-
ne osady, ale także Tyniec, a nawet odległą od
Wawelu o 8,5 km Mogiłę. Tak szeroką definicję
i łoAzo/y cezzmAze zza zzczzzzńc/? /zo/Azc/z A /zo/owy 27/
riAłM, Kraków 2009, s. 217-303.