Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (71.2009)

RECENZJA

591

wczesnośredniowiecznego Krakowa można uznać
za słuszną (i nie jest ona odosobniona w najnowszej
literaturze przedmiotu-), jednak brak choćby kilku
słów komentarza pozostawia niedosyt, tym bardziej,
że Autorka we „Wstępie" uzasadnia przecież chro-
nologiczny zakres opracowania.
Trzeba docenić ogromny wysiłek, który włożyła
Monika Bober w zebranie stanu badań ponad 30
wczesnośredniowiecznych budowli, jakie dotąd
ujawniono w Krakowie. Zapoznała się z wielką licz-
bą opracowań, docierając niekiedy do niepubliko-
wanych materiałów z eksploracji archeologicznych.
Tak było np. z wynikami badań reliktów kościoła
Wszystkich Świętych, o których krążyły w literatu-
rze niepewne informacje. Dużym plusem książki jest
bogaty materiał ilustracyjny, a zwłaszcza przedruk
rysunków z dawnych, nieraz trudno dostępnych pu-
blikacji. Bardzo przydatne i pouczające jest zesta-
wienie rozmaitych propozycji rekonstrukcji tej
samej budowli przez różnych autorów. Duży format
książki (jednolity dla całej serii wydawniczej)
umożliwił reprodukcję ilustracji w odpowiedniej
skali, co pozytywnie rzutuje na ich czytelność. Bar-
dzo obszerna errata dobrze świadczy o trosce Autor-
ki i redakcji o poziom ich dzieła. Poprawki dotyczą
przy tym nie tylko literówek, ale też wprowadzają
bardziej precyzyjną terminologię (np. „zespół gro-
dowy" w miejsce „grodu" w Mikulćicach, s. 193)
lub uwzględniają reinterpretacje dawnych odkryć,
ogłoszone już po napisaniu książki („budowla ro-
mańska" zamiast „kościół romański" w stosunku do
reliktów w sąsiedztwie Smoczej Jamy, s. 48). Nie
ma wątpliwości, że recenzowana praca wydatnie
ułatwi pracę każdemu, kto będzie chciał zapoznać
się z obecnym stanem wiedzy o wczesnośrednio-
wiecznej architekturze Krakowa.
Prócz niezaprzeczalnych zalet, książka Moniki
Bober ma także mankamenty. Przedstawiona litera-

- Jerzy RAJMAN, Kruków; zespó/ osuóniczy, proca? /o-
kuc/i, TTuaszczo/ńo 4o roku 7333, Kraków 2004; Zbigniew
P1ANOWSKJ, „Architektura monumentalna wczesnośre-
dniowiecznego Krakowa" [w:] Kruków w cńrzesci/uńskie/
Europie WK/7Z w. Kufu/ogwysfuwy, Kraków 2006, s. 163-
219.
Kazimierz RADWAŃSKI, „40 lat istnienia archeolo-
gicznej służby konserwatorskiej oraz 40 lat badań arche-
ologicznych w Krakowie", T/uferiu/y Zrcńeo/ogiczne 28,
1995, s. 5-35
^ Z bardzo licznych publikacji wspomnianych autorów na
ten temat wymieńmy najważniejsze, jakie ukazały się
przed opublikowaniem recenzowanej książki: Waldemar
N1EWALDA, Bogusław KRASNOWOLSKI, „Układy
urbanistyczne Okołu - próba rekonstrukcji", 7eku Konń-
s/'i Uróunisfyki i Trckifekiury 15, 1981, s. 69-83;
Waldemar NIEWALDA, Bogusław KRASNOWOLSKI,

tura przedmiotu, choć bardzo obszerna, wykazuje
luki. Zarówno lektura poszczególnych haseł Kufu/o-
gu, jak i zbiorczej bibliografii przekonuje, że Autor-
ka zignorowała sprawozdania z badań zamieszcza-
ne w „Informatorze Archeologicznym" (co prawda
lakoniczne, ale przynoszące czasem istotne informa-
cje, o czym niżej). Pominęła publikację Kazimierza
Radwańskiego 40 /uf isfWen/u u ruń eo / ogKzne/ s /uż-
óy konserwuforskie/ oruz 40 /uf óur/uó urcńeo/o-
gicznycń w Krukowi A, będącą r/u /uc/o aneksem do
jego książki. W zbiorczym zestawieniu bibliografii
znalazło się miejsce dla syntezy dziejów architektu-
ry w Polsce Witolda Krassowskiego, a zabrakło dla
wspomnianej już Kzfuki Krokowo - pracy starszej,
ale niewątpliwie ważniejszej dla dziejów omawia-
nych badań. Pominięto też publikacje Waldemara
Niewaldy i Bogusława Krasnowolskiego dotyczące
urbanistyki przedlokacyjnego i lokacyjnego Krako-
waŃ choć rekonstrukcje przekształceń przestrzen-
nych zespołu osadniczego i datowania funkcjonują-
cych w nim kościołów są ze sobą integralnie
związane. Prace z zakresu historii i historii sztuki
pojawiają się w bibliografii wybiórczo, co można
usprawiedliwiać wybitnie archeologicznym profi-
lem książki, wolno jednak wytknąć kilka braków,
skoro Autorka zajmuje się nie tylko „badaniami"
(w domyśle archeologiczno-architektonicznymi) ale
także „interpretacjami" ich wyników (jak sama za-
znaczyła w tytule). Przemilczano rozprawę Romana
Michałowskiego Rrincepsy/om/ofor, z pionierską na
naszym gruncie interpretacją sakralnej przestrzeni
miasta, zapewne błędną, ale inspirującą-. Brak choć-
by jednej z licznych prac Andrzeja Grzybkowskiego
o architekturze dominikanów, fundamentalnych dla
dyskusji o datowaniu, funkcji i genezie najstarszych
budowli w krakowskim klasztorze tego zakomA Nie
ma obszernego (choć merytorycznie kontrowersyj-
nego) artykułu Krystyny Białoskórskiej o kościele
„Układy urbanistyczne krakowskiego Okołu" [w:] Kru-
ków prze4/okocy/'py, Kraków 1987, s. 59-83; Bogusław
KRASNOWOLSKI, Eokocy/ńe uk/uńy uróunisfyczne nu
oó?zurze Ziemi Krukowskie/ w K/7/ / K/E wieku, Cz. /.
Miosio Ziemi Krukowskie/, cńrono/ogio procesów osor/-
niczycń i fypo/ogio uk/uńów urkunis/ycznyck; Cz. 7/. Ku-
fu/og /okocy/pycń uk/ońów urAonisfyczpycA, Kraków
2004.
' Roman MICHAŁOWSKI, Rrinceps /um/ofor. Efuńium
z 4zie/'ów ku/fury po/ifyczne/ w Ro/sce K-K7K w., Warsza-
wa 1993.
^ Wykaz tych publikacji - Marcin SZYMA, „Średnio-
wieczna architektura polskich dominikanów - dzieje
i perspektywy badań" [w:] Dzie/e ńominikunów w Ro/sce,
K///-KŁZ// wiek. k/isforiogru/iu i wurszfuf Auńuwczy Ai-
sforyko, red. Henryk GAPSKI, Jerzy KŁOCZOWSKI,
Jan A. SPIEŻ, Lublin 2006, s. 167-189.