DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Jurkowlaniec, Tadeusz: Strusie jaja w Prusach: z badań nad średniowieczną ikonografią maryjną =
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0011
5
TADEUSZ JURKOWLANIEC
Whr^zawa, Pztaki P4N
ÓY/7/.sic /7//7v w PrM,s'<3ć'/2
Z 6arP//7 /ZY/ć/ ,S7'Cć//2/OH7^ć'Z/2<:/ iło/zrzg/Yz/izZ /ZZ7Z/1'//Z7{ *
"W" ^chwycenie przejawów szczególniejszej czci dla Panny Marii w sztuce na obsza-
[ rze państwa krzyżackiego w Prusach nie jest zadaniem łatwym. Przede wszyst-
kim należy pamiętać, że patronkę Zakonu, Matkę Zbawiciela, chrześcijanie ota-
czają czcią powszechną; w Kościele katolickim przynależy Jej kult nadzwyczajny,
ńypgr&ńme. Ponadto nie zadowala obecny stan wiedzy o średniowiecznej mariologii
w Prusacht, mimo znaczących postępów badań nad dziejami Kościoła, liturgią, duchowo-
ścią i kultem świętych w państwie zakonnym. Wreszcie miemy jest stopień szczegółowe-
go rozpoznania treści ideowych średniowiecznych dzieł krzyżackich, a zwłaszcza rzeźby
i rzemiosła artystycznego, których pierwotne zasoby trudno na domiar ogarnąć.
Budowę kościoła Mariackiego w Chełmnie ukończono prawdopodobnie przed rokiem
1333". Trzynawowy, pięcioprzęsłowy korpus nawowy otrzymał bogaty wystrój rzeźbiar-
ski, wykonany ze sztucznego kamienia przez warsztat zatrudniony około 1330-1340 rów-
nież na zamkach krzyżackich w Radzyniu Chełmińskim, Toruniu i w Brodnicyh Na
* Niektóre probiemy poruszane w niniejszym artykuie przedstawiłem na konferencji 7g/ra ^anciag Mariag PzhginzT -
Miiig/aiigr/ic/zg PiMwgAg Marignugzg/zrang w? Dgzzi^c/zor&n^/anzf Prga^gn (UMK Toruń, 22 czerwca 2007) oraz
na konwersatorium mediewistycznym, prowadzonym przez Profesora Piotra Skubiszewskiego (Instytut Historii Sztuki
UW, 5 listopada 2007).
' Wciąż niezastąpiona jest pionierska praca Bernharda Rosenberga - Bemhard-Maria ROSENBERG, „Marienlob im
Deutschordensłande Preussen. Beitrage zur Geschichte der Marienverehrung im Deutschen Orden bis zum Jahre i 525"
[w:] ńc/zi Ja/zńzMn&rtg DgaNc/zgr Dr&n iw PinzgMarsYg/ńwggn, pg^Ac/zri/i za P/zrgn Pr Pxzg//gnz P Dr Marian
7bw/gr O.P an/a/?Zz'c/z ^ging^ PO. Cghzzri^iaggy, hrsg. von Klemens WIESER OT, Bad Godesberg 1967 (Quelten und
Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens) Bd. 1., s. 321-337. Zob. też m.in.: Józef BORZYSZKOWSKI, „Sanktu-
aria maryjne Pomorza w diecezji chełmińskiej. Legenda, tradycja i historia", PizzJia Pg/piińWg ł7, 1986, s. 31-56;
Marian DYGO, „O kulcie maryjnym w Prusach krzyżackich w XIV-XV wieku", ZagAłz' TDstoryczMg 52, 1987, z. 2,
s. 5-38;Krystyna ZIELIŃSKA-MELKOWSKA, „Z dziejów kultu maryjnego w średniowiecznym Toruniu" [w:]Pcrip-
iara czMas wgwcriag. Pracg AzTiozygzng, red. Danuta ZYDOREK, Poznań 2001, s. 67-90; Kurt GARTNER, „Marien-
verehrung und Marienepik im Deutschen Orden" [w:] Miiig/a/igr/icńg Pzz/iar an<7 Tiigraiar iw Dgaiygńor&n^yiaai w
Prga^gn: Tghgn an<7 Aac/z/ghgn, hrsg. von Jarosław WENTA, Sieglinde HARTMANN, Gisela VOLLMANN-PROFE,
Toruń 2008 (Sacra Bella Septentrionalia) T. 1, s. 395-410.
- T[eresa] M[ROCZKO], „[Chełmno] Kościół par. p.w. Wniebowzięcia Panny Marii" [w:] Hrc/ziigłiazm goz^cła
w Pońcg, red. Teresa MROCZKO i Marian ARSZYŃSK1, vol. 2. Paia/og zahyików, red. Andrzej WŁODAREK,
Warszawa 1995 (Dzieje Sztuki Polskiej) t. 2, 2, s. 41-42.
' Tadeusz JURKOWLANIEC, Goiycła rzgźha amńiigłioniczna w P/Yz.sac/z, Wrocław - Warszawa - Kraków 1989 (In-
stytut Sztuki PAN. Studia z historii sztuki) t. 42, s. 76-82.
TADEUSZ JURKOWLANIEC
Whr^zawa, Pztaki P4N
ÓY/7/.sic /7//7v w PrM,s'<3ć'/2
Z 6arP//7 /ZY/ć/ ,S7'Cć//2/OH7^ć'Z/2<:/ iło/zrzg/Yz/izZ /ZZ7Z/1'//Z7{ *
"W" ^chwycenie przejawów szczególniejszej czci dla Panny Marii w sztuce na obsza-
[ rze państwa krzyżackiego w Prusach nie jest zadaniem łatwym. Przede wszyst-
kim należy pamiętać, że patronkę Zakonu, Matkę Zbawiciela, chrześcijanie ota-
czają czcią powszechną; w Kościele katolickim przynależy Jej kult nadzwyczajny,
ńypgr&ńme. Ponadto nie zadowala obecny stan wiedzy o średniowiecznej mariologii
w Prusacht, mimo znaczących postępów badań nad dziejami Kościoła, liturgią, duchowo-
ścią i kultem świętych w państwie zakonnym. Wreszcie miemy jest stopień szczegółowe-
go rozpoznania treści ideowych średniowiecznych dzieł krzyżackich, a zwłaszcza rzeźby
i rzemiosła artystycznego, których pierwotne zasoby trudno na domiar ogarnąć.
Budowę kościoła Mariackiego w Chełmnie ukończono prawdopodobnie przed rokiem
1333". Trzynawowy, pięcioprzęsłowy korpus nawowy otrzymał bogaty wystrój rzeźbiar-
ski, wykonany ze sztucznego kamienia przez warsztat zatrudniony około 1330-1340 rów-
nież na zamkach krzyżackich w Radzyniu Chełmińskim, Toruniu i w Brodnicyh Na
* Niektóre probiemy poruszane w niniejszym artykuie przedstawiłem na konferencji 7g/ra ^anciag Mariag PzhginzT -
Miiig/aiigr/ic/zg PiMwgAg Marignugzg/zrang w? Dgzzi^c/zor&n^/anzf Prga^gn (UMK Toruń, 22 czerwca 2007) oraz
na konwersatorium mediewistycznym, prowadzonym przez Profesora Piotra Skubiszewskiego (Instytut Historii Sztuki
UW, 5 listopada 2007).
' Wciąż niezastąpiona jest pionierska praca Bernharda Rosenberga - Bemhard-Maria ROSENBERG, „Marienlob im
Deutschordensłande Preussen. Beitrage zur Geschichte der Marienverehrung im Deutschen Orden bis zum Jahre i 525"
[w:] ńc/zi Ja/zńzMn&rtg DgaNc/zgr Dr&n iw PinzgMarsYg/ńwggn, pg^Ac/zri/i za P/zrgn Pr Pxzg//gnz P Dr Marian
7bw/gr O.P an/a/?Zz'c/z ^ging^ PO. Cghzzri^iaggy, hrsg. von Klemens WIESER OT, Bad Godesberg 1967 (Quelten und
Studien zur Geschichte des Deutschen Ordens) Bd. 1., s. 321-337. Zob. też m.in.: Józef BORZYSZKOWSKI, „Sanktu-
aria maryjne Pomorza w diecezji chełmińskiej. Legenda, tradycja i historia", PizzJia Pg/piińWg ł7, 1986, s. 31-56;
Marian DYGO, „O kulcie maryjnym w Prusach krzyżackich w XIV-XV wieku", ZagAłz' TDstoryczMg 52, 1987, z. 2,
s. 5-38;Krystyna ZIELIŃSKA-MELKOWSKA, „Z dziejów kultu maryjnego w średniowiecznym Toruniu" [w:]Pcrip-
iara czMas wgwcriag. Pracg AzTiozygzng, red. Danuta ZYDOREK, Poznań 2001, s. 67-90; Kurt GARTNER, „Marien-
verehrung und Marienepik im Deutschen Orden" [w:] Miiig/a/igr/icńg Pzz/iar an<7 Tiigraiar iw Dgaiygńor&n^yiaai w
Prga^gn: Tghgn an<7 Aac/z/ghgn, hrsg. von Jarosław WENTA, Sieglinde HARTMANN, Gisela VOLLMANN-PROFE,
Toruń 2008 (Sacra Bella Septentrionalia) T. 1, s. 395-410.
- T[eresa] M[ROCZKO], „[Chełmno] Kościół par. p.w. Wniebowzięcia Panny Marii" [w:] Hrc/ziigłiazm goz^cła
w Pońcg, red. Teresa MROCZKO i Marian ARSZYŃSK1, vol. 2. Paia/og zahyików, red. Andrzej WŁODAREK,
Warszawa 1995 (Dzieje Sztuki Polskiej) t. 2, 2, s. 41-42.
' Tadeusz JURKOWLANIEC, Goiycła rzgźha amńiigłioniczna w P/Yz.sac/z, Wrocław - Warszawa - Kraków 1989 (In-
stytut Sztuki PAN. Studia z historii sztuki) t. 42, s. 76-82.