DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Dzik, Janina: Idea gloryfikacji Marii w polichromii sklepienia kościoła bernardynów w Leżajsku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0289
28)
JANINA DZIK
Kraków
A7gu g/ory/tPac/f AfurA w jPoAcPromn
óP/óp/LanU Po.LToP/ Ó6/^7ć//Y/)'//ÓM' W PgŻU/PpM
ł ^ olichromia kościoła p.w. Zwiastowania NMP w Leżajsku należy do ważnych przy-
ł-^ kładów XVIII-wiecznego połskiego malarstwa monumentalnego. Mimo prowin-
cjonalizmu malowideł, stanowiących odległy refleks europejskiego malarstwa
iluzjonistycznego, ich skomplikowany program treściowy wart jest pogłębionej analizy
określającej genezę i rangę ideowo-kulturowąh
Sanktuarium pielgrzymkowe w Leżajsku jest jednym z głównych ośrodków kultu ma-
ryjnego franciszkanów obserwantów, zwanych w Polsce bernardynami. Klasztor należący
niegdyś do prowincji ruskiej, został założony w pobliżu czerwonoruskiego odcinka Wy-
sokiej Drogi, czyli szlaku łączącego południowe kraje Rzeszy z wybrzeżem Morza Czar-
nego. Kościół p.w. Zwiastowania NMP zbudowany na miejscu ufundowanej w 1592 r.
kapliczki, upamiętniającej legendarne objawienie Matki Boskiej, przekazany został w
1608 r. zakonowi braci mniejszych". We wzniesionym w latach 1618-1628 obecnym ko-
ściele kult koncentrował się wokół wizerunku Matki Boskiej z Dzieciątkiem namalowa-
nego w 3. ćwierci XVI w., uchodzącym za najstarsze w Polsce naśladownictwo ikony
Matki Boskiej Śnieżnej z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymiek Z koronacją (1752)
tegoż obrazu z inicjatywy hetmana wielkiego koronnego Józefa Potockiego oraz jego syna
Stanisława, przy protekcji biskupa przemyskiego Wacława Hieronima Sierakowskiego,
związane jest powstanie iluzjonistycznej polichromii, wykonanej w miejsce starszej,
zniszczonej dekoracji sztukatorskiej kościoła^. Znakomicie zachowany, „wielki" zespół
malowideł monumentalnych, o rozbudowanej kompozycji scen, wypełniających całość
wnętrza kościoła, powstał w dwóch etapach, tj. przed (1750-1751) i po koronacji obrazu
' Na przełomie XX i XXI stulecia miała miejsce kompleksowa renowacja malowideł w kościele bernardynów w Leżaj-
sku. Konserwacja polichromii w części prezbiterialnej wykonana została przez zespól Janusza i Stanisława Juszczaków
z Poznania w latach 1987-1988. Kontynuowana była w nawie głównej i w nawach bocznych w latach 1999-2001. Prace
wykonane zostały przez Wydział Konserwacji ASP pod kierunkiem Tadeusza Stopki i Stanisława Kłosowskiego.
- Wiesław MURAWIEC, „Leżajsk", [w:] K/a^ztory Aeraar<7yA^Az'g wPoAce wJe/gram'cacA AAtoryczaycA, red. Hiero-
nim Eugeniusz WYCZAWSKI, Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 175-184; Xata/ogzaAy?łów jztaP' w PoAce, t. HI,
województwo rzeszowskie, z. 4 (seria nowa), PgźapP, Połogów Ma/ogoAP' i ołoAcg, red. Ewa SNIEŻYNSKA-STO-
LOTOWA i Franciszek STOLOT, Warszawa 1989, s. 32-41.
^ Andrzej BARANOWSKI, Koroaac/e wizera/rłów /aary/nycA w cza^acA AaroAa, Warszawa 2003, s. 189. Z uroczysto-
ściami koronacyjnymi obrazów maryjnych związane było też powstanie dekoracji malarskich w kościołach franciszka-
nów obserwantów (bernardynów) w Sokalu (1724), Rzeszowie (1763) i franciszkanów konwentualnych w Przemyślu
(1777).
4 MURAWIEC, op. cit., s. 177.
JANINA DZIK
Kraków
A7gu g/ory/tPac/f AfurA w jPoAcPromn
óP/óp/LanU Po.LToP/ Ó6/^7ć//Y/)'//ÓM' W PgŻU/PpM
ł ^ olichromia kościoła p.w. Zwiastowania NMP w Leżajsku należy do ważnych przy-
ł-^ kładów XVIII-wiecznego połskiego malarstwa monumentalnego. Mimo prowin-
cjonalizmu malowideł, stanowiących odległy refleks europejskiego malarstwa
iluzjonistycznego, ich skomplikowany program treściowy wart jest pogłębionej analizy
określającej genezę i rangę ideowo-kulturowąh
Sanktuarium pielgrzymkowe w Leżajsku jest jednym z głównych ośrodków kultu ma-
ryjnego franciszkanów obserwantów, zwanych w Polsce bernardynami. Klasztor należący
niegdyś do prowincji ruskiej, został założony w pobliżu czerwonoruskiego odcinka Wy-
sokiej Drogi, czyli szlaku łączącego południowe kraje Rzeszy z wybrzeżem Morza Czar-
nego. Kościół p.w. Zwiastowania NMP zbudowany na miejscu ufundowanej w 1592 r.
kapliczki, upamiętniającej legendarne objawienie Matki Boskiej, przekazany został w
1608 r. zakonowi braci mniejszych". We wzniesionym w latach 1618-1628 obecnym ko-
ściele kult koncentrował się wokół wizerunku Matki Boskiej z Dzieciątkiem namalowa-
nego w 3. ćwierci XVI w., uchodzącym za najstarsze w Polsce naśladownictwo ikony
Matki Boskiej Śnieżnej z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymiek Z koronacją (1752)
tegoż obrazu z inicjatywy hetmana wielkiego koronnego Józefa Potockiego oraz jego syna
Stanisława, przy protekcji biskupa przemyskiego Wacława Hieronima Sierakowskiego,
związane jest powstanie iluzjonistycznej polichromii, wykonanej w miejsce starszej,
zniszczonej dekoracji sztukatorskiej kościoła^. Znakomicie zachowany, „wielki" zespół
malowideł monumentalnych, o rozbudowanej kompozycji scen, wypełniających całość
wnętrza kościoła, powstał w dwóch etapach, tj. przed (1750-1751) i po koronacji obrazu
' Na przełomie XX i XXI stulecia miała miejsce kompleksowa renowacja malowideł w kościele bernardynów w Leżaj-
sku. Konserwacja polichromii w części prezbiterialnej wykonana została przez zespól Janusza i Stanisława Juszczaków
z Poznania w latach 1987-1988. Kontynuowana była w nawie głównej i w nawach bocznych w latach 1999-2001. Prace
wykonane zostały przez Wydział Konserwacji ASP pod kierunkiem Tadeusza Stopki i Stanisława Kłosowskiego.
- Wiesław MURAWIEC, „Leżajsk", [w:] K/a^ztory Aeraar<7yA^Az'g wPoAce wJe/gram'cacA AAtoryczaycA, red. Hiero-
nim Eugeniusz WYCZAWSKI, Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 175-184; Xata/ogzaAy?łów jztaP' w PoAce, t. HI,
województwo rzeszowskie, z. 4 (seria nowa), PgźapP, Połogów Ma/ogoAP' i ołoAcg, red. Ewa SNIEŻYNSKA-STO-
LOTOWA i Franciszek STOLOT, Warszawa 1989, s. 32-41.
^ Andrzej BARANOWSKI, Koroaac/e wizera/rłów /aary/nycA w cza^acA AaroAa, Warszawa 2003, s. 189. Z uroczysto-
ściami koronacyjnymi obrazów maryjnych związane było też powstanie dekoracji malarskich w kościołach franciszka-
nów obserwantów (bernardynów) w Sokalu (1724), Rzeszowie (1763) i franciszkanów konwentualnych w Przemyślu
(1777).
4 MURAWIEC, op. cit., s. 177.