Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (71.2009)

596

KAMIL KOPANIA
Rhr^zawa

Mateusz Kapustka, P/gara / Ao^Z/a. O oAmzouyw
p/rrna/rua/?/;/ oAecaoAc/ w góźag777 .s7'ćY//u'ou';cczu.
Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008, ss. 372, Summary, il. 86

W ^ ecenzowana książka stanowi zredagowaną
na nowo i skróconą wersję rozprawy doktor-
^^^skiej, obronionej przez Mateusza Kapustkę
w grudniu 2003 r. w Instytucie Historii Sztuki Uni-
wersytetu Wrocławskiego. Autor podjął się opraco-
wania trudnego i szerokiego zagadnienia, jakim jest
funkcja, a przede wszystkim sposób rozumienia
i odbioru przez wiernych rzeźb wykorzystywanych
w późnośredniowiecznych celebracjach, takich jak
m.in. ProcayMo /a P u /u A Pu / m u/w m, Depoy/Z/o Cra-
ć'A czy P7avaZ/o CrncA. Kapustka skupił się na kwe-
stiach związanych z relacjami łączącymi tego
rodzaju dzieła - m.in. figury Chrystusa na osiołku,
Chrystusa Ukrzyżowanego posiadające ruchome ra-
miona, Chrystusa Zmartwychwstałego - z hostią.
Zgodnie z nadrzędną tezą badacza konstrukcja rzeź-
biarskich wizerunków, ranga oraz rola eucharystii
w kulturze religijnej późnego średniowiecza, jak też
teatralizacja obrzędów liturgicznych miały dopro-

' Jak pisze Kapustka we wstępie: „Istotą poniższych roz-
ważań będzie [...] przebadanie pewnych szczególnych hi-
storycznych okoliczności tworzenia obrazu, które
spowodowały, iż trójwymiarowy wizerunek jako oferują-
cy plastycznie ucieleśniające medium mógł w dużym stop-
niu uzyskać status środka prowokującego do mentalnej
rekonstrukcji obecności przedstawionej osoby w aktual-
nym czasie i aktualnej przestrzeni, A/c et 77aac. Stawał się
on zaś takim medium zwłaszcza w momencie, gdy pozo-
stawał on w ścisłym związku z obrazową oprawą rytuału
sakramentalnego. [...] Trójwymiarowa figura i okrągła
hostia będą tu stanowić przede wszystkim przedmioty
tworzące analogiczne momenty natężenia spojrzenia wi-
dza - historyczne przekazy dotyczące kształtowania owe-
go spojrzenia dostarczą licznych wskazówek do
odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu przedmioty te
mogły się wzajemnie medialnie uzupełniać. Podstawową

wadzić do wykształcenia się wyjątkowego w historii
średniowiecza zjawiska - obrazowego przywoływa-
nia obecności Boga, „mentalnej rekonstrukcji obec-
ności przedstawianej osoby w aktualnym czasie
i aktualnej przestrzeni, A/c e/ 7?M/?c"h
Sposób, w jaki Kapustka udowadnia postawioną
we wstępie tezę, jak też dobór przesłanek prowadzą-
cych do określonych wniosków wskazują, że należy
on do grona badaczy skłaniających się ku antropolo-
gicznemu podejściu do dzieł sztuki, jak też szeroko
zakrojonych badań kontekstowych. Sam daje zresztą
temu wyraz, dziękując na wstępie za krytyczne reflek-
sje oraz rozmowy profesorom Hansowi Beltingowi
oraz Johannesowi Trippsowi, autorom najważniej-
szych publikacji mieszczących się w tym nurcie ba-
dawczym, piszącym szeroko także o zagadnieniach
bezpośrednio interesujących Mateusza Kapustkę-.
P/garę i Aoy/Zę należy uznać za ambitnie zamie-
rzoną publikację, wykraczającą poza tradycyjnie
kwestię niniejszej książki można więc sfonnułować na-
stępująco: w jakim stopniu bliskość akcydensu sakramen-
talnego dawała figurze umocowanie w zaktualizowanej
historii i w jakim stopniu bliskość z obrazem dawała ho-
stii możliwość samodzielnego obrazowego działania, pro-
wokacji ściśle obrazowej rekonstrukcji wydarzeń
przypominanych w ramach powtarzalnego rytuału" (s. 12,
por. s. 31-32).
- Przede wszystkim w książkach: Hans BELTłNG, Day
PZ/J M7?7 ye/77 PaA//Aa777 A?i M/ZZc/a/Zer: P07177 M/?d F7777A-
//077AAAe7^P/AA/a/eA7 &7^Payy/o77, Berlin 1981; id., P//af
and Pa/Z. FZac GamAZcAZc Pas PZZ&y wr &/77 Ze/Za/Zer
Pa72y/, Munchen 1990; Johannes TRIPPS, Day Aa/7-
&A7& PZ/ahrerA 777 &7^ Gc/ZA. PorycAaagC77 za &7?
Pc&aZa77gyycA/cAZc77 a77a? &7* P7777AZZ077 Jas* P/7*cAc77-
geAaaa/ey a77p Werner Zayy/a//a77g 777 &7^ AAocA- 77777/
óga/go/ZA, Berlin 1998.