DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Skrodzka, Agnieszka: Virtutis invidia comes, czyli o Rotundzie w Łazienkach Królewskich: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0093
87
AGNIESZKA SKRODZKA
Warszawa, /n.sfWM/ ^ztakż P4A
Virtutis invidia comes,
czy/; o /?<07L/?<7zA w Łc/z/cnAccA Kró/^wyp/cń*
f***y ajmująca centralną część Pałacu na Wodzie Rotunda w 2. poł. XVII w. stanowiła
grotę w rezydencji Stanisława Herakliusza Lubomirskiego*. Swój oryginalny wy-
^ ^ strój pomieszczenie zachowało do czasów Stanisława Augusta, który odkupił Ła-
zienki od Lubomirskich po objęciu tronu. W przekształconej i rozbudowanej przez niego
siedzibie grota (il. ł) pełniła funkcję małej jadalnL. Dopiero na początku lat 90. XVIII
stulecia, w czasie kolejnej przebudowy pałacu (1788-1795) wykonanej według projektu
Domenica Merliniego, Rotunda diametralnie zmieniła swój wygląd i przeznaczenie^. Pro-
wadzone wówczas prace zbiegły się w czasie z obradami Sejmu Wielkiego i uchwaleniem
Konstytucji 3 maja, który to okres Stanisław August uważał za najszczęśliwszy w swoim
życiu*. Zapewne już wtedy program ikonograficzny Rotundy był starannie obmyślony
i można przypuszczać, że korelował z pomyślnymi wydarzeniami krajowymi. Dobrą passę
króla zakończył rok 1792. Monarcha wówczas zaczął stopniowo wycofywać się z życia
politycznego, skrupulatnie przy tym opracowując program własnej obronyŁ Równocześnie
"Artykuł stanowi uzupełnioną wersję referatu wygłoszonego 14 IV 2008 r. podczas warsztatów naukowych doktoran-
tów IS PAN. Za przedstawione tam uwagi dziękuję pani docent Katarzynie Mikockiej-Rachubowej. Panu profesorowi
Markowi Kwiatkowskiemu dziękuję za sugestie dotyczące literatury źródłowej. Jestem bardzo zobowiązana panu pro-
fesorowi Wiesławowi Procykowi za konsultacje w sprawie barokowych posadzek. Słowa podziękowania za pomoc
w rozwiązywaniu łazienkowskich zagadek kieruję również w stronę pana profesora Jakuba Pokory. Pozyskanie materia-
łu iiustracyjnego z zasobów IS PAN zawdzięczam uprzejmości pana magistra Piotra Jamskiego.
' Zob. ostatnio Stanisław MOSSAKOWSKI, „Mecenat artystyczny Stanisława Herakliusza Lubomirskiego", [w:] id.,
(AZA Po/ora.s. -S/aćPa z /zNtora .sz/nU AL//-AL/// w AG, Warszawa 2002, s. 197-244.
^ William COXE, „Podróż po Polsce 1778", przeł. Ewa SUCHODOLSKA, [w:] Po/sia ytaM/y/awcwsPa w oczacA
CM&oz/gTMców, t. 1, oprać, i wstęp Wacław ZAWADZKI, Warszawa 1963, s. 657; Marek KWIATKOWSKI, ŁazfgaZa,
Warszawa 1972, s. 120.
^ Marek KWIATKOWSKI, U/g/ła Psfęga Łazieag/r, Warszawa 2000, s. 115. Zob. też szczegółowy opis groty w: Archi-
wum Główne Akt Dawnych w Warszawie [dalej: AGAD], drc/?iwaa? Cs. 7ózg/a Pcwatcwył/ggo, 162, /awgatarz Doór
Ago Kro/gw.sł;'gy Mofcf DztgJzzgzayc/? ŁaztgaZa zwaąyc/? z dtĄagagya/a/ przy J%rszaw;g yytaowaaycA aa GToacfg
/7V? Poła, k. 5-7. Zob. także Johann BERNOULLI, „Podróż po Polsce 1778", przeł. Wacław ZAWADZKI, [w:]
PoPka ytaaA/awowsLa..., s. 440; Nathaniel W. WRAXALL, „Wspomnienia z Polski 1778", przeł. Hanna KRAHEL-
SKA, [w:] ibid., s. 536. O Merlinim ostatnio Andrzej ROTTERMUND, „Merlini Domenico" s.v., [w:] PAg Dfchoaa/y
o/Art, vol. 21, ed. by Jane TURNER, London-New York 1996, s. 158.
4 Jerzy MICHALSKI, „Stanisław August Poniatowski" s.v., [w:] Po/sL;' y/cwmP ómgra/Lzay, t. 41, red. Henryk MAR-
KIEWICZ, Warszawa-Kraków 2002, s. 627.
- Jerzy GROBIS, „Stanisław August Poniatowski w staropolskich opiniach lat 1792-1794. Przyczynek do rozpadu
Rzeczpospolitej", [w:] Ońwgcga;' wo&c roz/aorów PoZyłZ, red. id., Łódź 1998, s. 121, 124.
AGNIESZKA SKRODZKA
Warszawa, /n.sfWM/ ^ztakż P4A
Virtutis invidia comes,
czy/; o /?<07L/?<7zA w Łc/z/cnAccA Kró/^wyp/cń*
f***y ajmująca centralną część Pałacu na Wodzie Rotunda w 2. poł. XVII w. stanowiła
grotę w rezydencji Stanisława Herakliusza Lubomirskiego*. Swój oryginalny wy-
^ ^ strój pomieszczenie zachowało do czasów Stanisława Augusta, który odkupił Ła-
zienki od Lubomirskich po objęciu tronu. W przekształconej i rozbudowanej przez niego
siedzibie grota (il. ł) pełniła funkcję małej jadalnL. Dopiero na początku lat 90. XVIII
stulecia, w czasie kolejnej przebudowy pałacu (1788-1795) wykonanej według projektu
Domenica Merliniego, Rotunda diametralnie zmieniła swój wygląd i przeznaczenie^. Pro-
wadzone wówczas prace zbiegły się w czasie z obradami Sejmu Wielkiego i uchwaleniem
Konstytucji 3 maja, który to okres Stanisław August uważał za najszczęśliwszy w swoim
życiu*. Zapewne już wtedy program ikonograficzny Rotundy był starannie obmyślony
i można przypuszczać, że korelował z pomyślnymi wydarzeniami krajowymi. Dobrą passę
króla zakończył rok 1792. Monarcha wówczas zaczął stopniowo wycofywać się z życia
politycznego, skrupulatnie przy tym opracowując program własnej obronyŁ Równocześnie
"Artykuł stanowi uzupełnioną wersję referatu wygłoszonego 14 IV 2008 r. podczas warsztatów naukowych doktoran-
tów IS PAN. Za przedstawione tam uwagi dziękuję pani docent Katarzynie Mikockiej-Rachubowej. Panu profesorowi
Markowi Kwiatkowskiemu dziękuję za sugestie dotyczące literatury źródłowej. Jestem bardzo zobowiązana panu pro-
fesorowi Wiesławowi Procykowi za konsultacje w sprawie barokowych posadzek. Słowa podziękowania za pomoc
w rozwiązywaniu łazienkowskich zagadek kieruję również w stronę pana profesora Jakuba Pokory. Pozyskanie materia-
łu iiustracyjnego z zasobów IS PAN zawdzięczam uprzejmości pana magistra Piotra Jamskiego.
' Zob. ostatnio Stanisław MOSSAKOWSKI, „Mecenat artystyczny Stanisława Herakliusza Lubomirskiego", [w:] id.,
(AZA Po/ora.s. -S/aćPa z /zNtora .sz/nU AL//-AL/// w AG, Warszawa 2002, s. 197-244.
^ William COXE, „Podróż po Polsce 1778", przeł. Ewa SUCHODOLSKA, [w:] Po/sia ytaM/y/awcwsPa w oczacA
CM&oz/gTMców, t. 1, oprać, i wstęp Wacław ZAWADZKI, Warszawa 1963, s. 657; Marek KWIATKOWSKI, ŁazfgaZa,
Warszawa 1972, s. 120.
^ Marek KWIATKOWSKI, U/g/ła Psfęga Łazieag/r, Warszawa 2000, s. 115. Zob. też szczegółowy opis groty w: Archi-
wum Główne Akt Dawnych w Warszawie [dalej: AGAD], drc/?iwaa? Cs. 7ózg/a Pcwatcwył/ggo, 162, /awgatarz Doór
Ago Kro/gw.sł;'gy Mofcf DztgJzzgzayc/? ŁaztgaZa zwaąyc/? z dtĄagagya/a/ przy J%rszaw;g yytaowaaycA aa GToacfg
/7V? Poła, k. 5-7. Zob. także Johann BERNOULLI, „Podróż po Polsce 1778", przeł. Wacław ZAWADZKI, [w:]
PoPka ytaaA/awowsLa..., s. 440; Nathaniel W. WRAXALL, „Wspomnienia z Polski 1778", przeł. Hanna KRAHEL-
SKA, [w:] ibid., s. 536. O Merlinim ostatnio Andrzej ROTTERMUND, „Merlini Domenico" s.v., [w:] PAg Dfchoaa/y
o/Art, vol. 21, ed. by Jane TURNER, London-New York 1996, s. 158.
4 Jerzy MICHALSKI, „Stanisław August Poniatowski" s.v., [w:] Po/sL;' y/cwmP ómgra/Lzay, t. 41, red. Henryk MAR-
KIEWICZ, Warszawa-Kraków 2002, s. 627.
- Jerzy GROBIS, „Stanisław August Poniatowski w staropolskich opiniach lat 1792-1794. Przyczynek do rozpadu
Rzeczpospolitej", [w:] Ońwgcga;' wo&c roz/aorów PoZyłZ, red. id., Łódź 1998, s. 121, 124.